Ыджыдвидз (Кӧрткерӧс район)
Ыджыдвидз Большелуг | |
Му: | Рочму |
Статус: | сикт |
республика: | Коми республика |
район: | Кӧрткерӧс район |
Медводдза казьтыштӧм: | 1585 |
Инлыдпасъяс: | |
Официал кыв | роч, коми |
Олысьяс | 1 сюрс морт |
Час кытш: | UTC+3 |
Телефон код: | +7 82136 |
Пошта индӧс: | 168056 |
Автомобиль код: | 11, 111 |
Ыджыдвидз (рочӧн Большелуг) — Коми Республикаса Кöрткерöс районын коми сикт, Ыджыдвидз сикт овмӧдчӧминлöн шöрин.
Ним артмӧм
[вежны | Вежны кодировкаын]Ним артмӧм йылысь эм татшӧм висьталӧм: овмӧдчылӧмаӧсь пӧ Висер юлӧн шуйга берегас — сэн оз ков вӧлӧм вӧчны выль видз-му, сы вӧсна мый ю русло вежласьӧм понда чукыляс вӧлӧма нин ыджыд видз. Век жӧ ёна ойдалӧм вӧсна вуджӧмаӧсь веськыд берегас. Нимыс кольӧма Ыджыдвидз.
Фольклор
[вежны | Вежны кодировкаын]Кыдзи и став Висер вожын, эмӧсь Тювӧ йылысь висьтъяс. Сідзжӧ 1939 воын волӧма фольклор чукӧртысь Осипов Иван Александрович. Сылы сьылӧмаӧсь Васильева Домна Максимовна, Габова Фекла Вонифатиевна, Никифорова Евдокия Вонифатиевна; бӧрдӧдчанкывъяс оллялӧма Мишарина Парасковья Ивановна (Калик Иван Парась); мойдӧмаӧсь Джиянысь Мефодий Романович Попов, Макарсиктысь Филипп Тимофеевич Мишарин да Аврам Степанович Мишарин.
География
[вежны | Вежны кодировкаын]Пуксьöма Висер юлöн веськыд берегас. Ыджыдвидз овмöдчöминö пырöны Выльыб, Джиян да Зулӧб грездъяс. Ыджыдвидзсянь Кӧрткерӧсöдз – 75 км, Сыктывкарöдз – 123 км.
История
[вежны | Вежны кодировкаын]Ыджыдвидзлöн историяыс йитчöма Выльыб грезд артмöмкöд. Медводдзаысь Ыджыдвидз Вишера погостыс казьтывсьö 1585 воö. Вöлöма 3 керка, олöмаöсь Висер юлöн шуйга берегас, öнiя Выльыб весьтын, а местасö шулöмаöсь Кöсьта керöсöн. Мöдар берегас вöлöма паськыд видз. XVII нэмын Висер ю писькöдöма сэтi выль ва туй.
XVII нэм помас ёна ойдлöм вöсна да Висер юлöн ва туй вежсьöм вöсна Кöсьта керöсын олысьяс вуджöмаöсь овны Висер юлöн веськыд берегас. Öтияс овмöдöмаöсь вывтасiнö, выль ыбъяс вылö – тадзи артмöма Выльыб, мукöдыс – ю кузя улöджык, но дыр кад чöж став олысьсö шуöны ыджыдвидзсаöн. Медводдза вуджысьсö шулöмаöсь «шабалаöн». Веськыд берегас овны вуджöмаöсь дыр кад чöж.
- 2013 вося ӧшым тӧлысь 30-ӧд лунӧ Ыджыдвиддзын восьтӧма выль лызь база. [1]
Медводдза овъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]Олысьяслöн лыд
[вежны | Вежны кодировкаын]Видз-му овмöс
[вежны | Вежны кодировкаын]- 1929 воын да 1930 воын котыртӧмаӧсь колхозъяс: Ыджыдвиддзын — «Гӧрд Октябр» к/х, Макарсиктын — «Фрунзе» к/х, Выльыбын — «Красин» к/х, а Джиян грездын — «Комсомол».
- 1950-öд воын Ыджыдвидз сельсӧветувса 4 колхоз да Зулöбса «Ударник» нима колхоз öтласисны «Ленин» нима колхозö.
- 1968 воын Ыджыдвидзса «Ленин» колхоз, Висерса «Дружба» да Типӧсиктысь «Победа» колхозъяс öтувтчисны «Вишерскӧй» совхозӧ, а 1972 воын лои «СССР-лы 50 во» совхоз.
- 1986-öд восянь – торъя Ыджыдвидзса совхоз.
- XXI нэмын уджалӧ «Исток» котыр.
Вичко
[вежны | Вежны кодировкаын]Кирпичысь вичко кыпöдöмаöсь 1914-1918-öд воясö. Уджалöма 1932-öд воöдз. Сэк арестуйтöмаöсь священник Мысов Алексей Григорьевичöс, кодi велöдлöма «Закон божий» Ыджыдвиддзын, Выльыбын и Джиянын.
Культура
[вежны | Вежны кодировкаын]Сиктын эм Культура керка.
Велӧдӧм
[вежны | Вежны кодировкаын]- 1888 вося йирым тӧлысь 1-ӧд лунӧ воссьӧма вичкобердса училишӧ.
- 1903 воын лэптӧмаӧсь став сиктӧн пу школа. Сэні ӧніӧдз на уджалӧ ФАП. Сёрӧнджык пӧ нӧшта выль школа.
- 1937 воын кыптӧма ыджыд школа, войнаӧдз лоӧма семилетка, 1961 восянь — восьмилетка, 1975 восянь — шӧр школа.
- 1982 вося кӧч тӧлысь 1-ӧд лунӧ пырисны велӧдчыны 3 судтаа кирпич школаӧ. Школасӧ стрӧитіс В.Ф. Балжилӧн бригада 2 воӧн. Школаса директоръясӧн вӧліны Перебатинский Н.Н, Мишарина Н.П., Попова А.А., Габова Л.В. да мукӧд.
Тöдчана йöз
[вежны | Вежны кодировкаын]- Попова Юстина Аверкиевна (1896–1980) — коми гижысь
- Мишарин Алексей Иванович (1903–1977) — хирург, Социалистическӧй Уджвывса Герой
- Габова Агния Васильевна (1927–2006) — РСФСР-са школаын нимӧдана велӧдысь
- Игушева Александра Мелентьевна (1927–1988) — Коми АССР-са школаясын нимӧдана велӧдысь
- Мишарина Нина Петровна (1931–2012) — Коми АССР-са школаясын нимӧдана велӧдысь
- Пыстина Роза Ивановна (1937) — фельдшер, Коми Республикаса нимӧдана уджалысь
- Габова Елизавета Михайловна (1941–1996) — Коми Республикаса нимӧдана уджалысь
- Попова Анна Александровна (1946) — Коми АССР-са школаясын нимӧдана велӧдысь
- Мишарина Александра Петровна (1946—2013) — коми гижысь
- Бурдин Михаил Николаевич (1948) — «Зарни ань» котырöн веськöдлысь, Коми Республикаса нимйӧза артист
- Попов Алексей Вячеславович (1950) — коми гижысь, драматург
- Попов Геннадий Иванович (1952) — коми гижысь шылад тэчысь
- Никифоров Владимир Корнилович — Украинаса да Коми АССР-са заслуженнӧй артист, йӧктысь
- Меников Геннадий Николаевич — Коми Республикаса видз-му овмӧсын нимӧдана уджалысь
- Осипова Зоя Николаевна — артист, Коми Республикаса культураын нимӧдана уджалысь (2001 во)
- Панюкова Алёна Владимировна — Коми Республикаса опера да балет театрын йöктысь
- Нестерова Алёна Николаевна (1985) — том коми гижысь
Мукӧдтор
[вежны | Вежны кодировкаын]- 2007 восянь быд во Ыджыдвиддзын нуӧдӧны «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн козинъяс вылӧ лямпа, лызь да котралан лыжи вылын «Лямпиада» ордйысян республикаса фестиваль.
Öшмöсъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]- Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. – Сыктывкар, 2000.
- Панюков И.М. Висер вож да сэтчöс олысьяс йылысь пасйöдъяс. – Кӧрткерӧс, 1999.
- Республика Коми. Энциклопедия: В 3-х т. – Сыктывкар. – 1997. – Т. 1.
Ыстӧдъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]Ыджыдвидз сиктувса оланінъяс | |||
---|---|---|---|
|