Перейти к содержанию

Коми войтыр (ӧтмунӧм)

Босьтӧма Wikipediaысь

Коми войтыр — регионъяскостса общественнӧй ӧтмунӧм, артмӧдӧма 1989 воӧ «Коми котыр» ним улын.

Коми войтырлысь водзмöстчöм котыртан уджын медводдза воськовъяс вöчöма колян нэмся 80-öд вояс помын. Творческöй да научнöй интеллигенциялöн водзмöстчöмöн медводз вöлі лöсьöдöма Сыктывкарын «Коми котыр» öтувтчöм. Татшöм нима котырыс вöліс нин 1920-öд воясö. «Коми котыр» öтувтчöмлöн медшöр могöн лои коми кыв, традиционнöй культура да вöр-ваöн вöдитчöм видзöм да сöвмöдöм, коми войтырöс кыдзи этносöс видзöм. Колö пасйыны, мый сійö кадö коми кыв эз ёна паськыда велöдны республикаса школаясын, эз вöвны сиктлы отсöг сетан, традиционнöй культура да оланног видзан да сöвмöдан торъя уджтасъяс. Сыктывкар бöрын пöшти пыр жö лоис лöсьöдöма республикаса унджык карын да районын татшöмсяма öтувтчöмъяс. Татшöмсикас котыръяс артмисны и Москваын, Петыркарын. Став тайö котырыслöн вöліны öткодь могъяс, та вöсна öдйöкодь лои гöгöрвоана, мый вермöмъяс позяс шедöдны сöмын öтув босьтчöмöн. Помшуöмöн лои Коми войтырлöн Чукöртчöм йылысь мöвп, коді вермис лоны став войтырöс аслыспöлöс петкöдлысьöн. Тайö мöвпсӧ вӧлі ошкöма Коммунистическӧй партиялöн Коми обкомын да Коми АССР-са министръяс Сöветын.[1]

Коми войтырлöн медводдза Чукöртчöм вӧлі нуöдöма Сыктывкарын 1991 вося тӧвшӧр тӧлысьын. Чукöртчöм вылö волісны 400-ысь унджык делегат республикаса быд карысь да районысь, Москваысь да Санкт-Петербургысь, республикакӧд орчча некымын регионысь. Чукöртчöм уджаліс куим лун. Тайö вöлі öтувъя пленарнöй заседание. Коми наука шӧринса туялысьяс дасьтісны Чукöртчöмлöн резолюцияяслысь балаяс (общество да политика, социальнöй юкöн да овмöс, велöдöм, кыв да культура, экология серти). Чукöртчöм вылын лöсьöдöма «Коми войтырӧс сӧвмӧдан комитет» — сійӧ лои Чукöртчöмлысь шуöмъяссö олöмö пöртысьöн. Дженьыд кадöн вӧлі дасьтöма комитетлысь Устав, кодöс вынсьöдöма медводдза Чукöртчöмлöн удж помын.

Медводзсӧ Чукӧртчӧм нуӧдсис кык вонас ӧтчыд, (сӧмын 1991 воын вӧлі нуöдöма коми войтырлысь торъя чрезвычайнöй Чукöртчöм). Öні Чукöртчöмъяс овлöны öтчыд нёль вонас. Та вöсна районъясын да каръясын быд во нуöдсьöны коми войтырлöн конференцияяс. Конференцияяслöн уджö пырöдчöны республикаса, каръясса да районъясса веськöдлысьяс. Бöръя 8 воö (2005 восянь) конференцияяслöн помшуöмъяс серти примитöны торъя уджтасъяс сы могысь, медым збыльмöдны конференцияяслысь корöмъяс да Чукöртчöмъяслысь резолюцияяс.

Коми войтырöс сöвмöдан комитет вöлі Россия Федерацияса финн-йӧгра войтырлысь Ассоциация лöсьöдöмын, Финн-йӧгра войтырлӧн Ставмирса конгресс нуöдöмын медшöр водзмöстчысьяс лыдын. Комитет зілис Коми АССР-са Вылыс Сöветын оланпас балаяс дасьтан уджын, ачыс лöсьöдіс уна оланпас бала. Комитетö пырысьяс вöзйисны Коми Республикаса Оланподувлысь торъя вариант, бöрйысьöмкöд йитчöм оланпасъяс, велöдöм, культура, му, вöр да мукöдторкöд йитчöм оланпас балаясö содтöдъяс да вежсьöмъяс.

Россия Федерацияса оланпас чукӧрын вежсьӧмъяс вӧсна Коми войтырлӧн VII Чукӧртчӧм дырйи (2002 вося урасьӧм тӧлысьӧ) вынсьӧдӧма Уставлысь выль редакция да водзмӧстчӧмлысь выль ним — «Коми войтыр» регионъяскостса общественнӧй ӧтмунӧм. Коми войтырлӧн Чукӧртчӧмлӧн уджӧ век пырӧдчӧны комияс, кодъяс олӧны Яран, Ханты-Манси, Ямал-Яран асвеськӧдлан кытшъясын, Перым крайын, Мурманск обласьтын, Москва да Петыркарын.

2008 вося урасьӧм тӧлысь 8-9-ӧд лунъясӧ нуӧдӧм Коми войтырлӧн IX Чукӧртчӧм вылын «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн исполнительнӧй комитетӧн веськӧдлысьӧн бӧрйӧма Сергей Габов. Исполнительнӧй комитетӧ пырӧны республикаса быд карысь да районысь, а сідзжӧ Перым Коми кытшысь войтыр. Быд карын да районын уджалӧ «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Представительство.

Коми войтырлӧн X Чукӧртчӧм дырйи (2012 вося урасьӧм тӧлысь 25-26 лунъясӧ) ӧтмунӧмлысь тыр нимсӧ комиӧдӧма да кутіс шусьыны Дінмукостса ӧтйӧза ӧтмунӧм.

20 во чӧжӧн коми войтырлысь Чукӧртчӧмсӧ нуӧдӧма дасысь. «Коми войтырлӧн» Исполком лоӧ водзмӧстчысьӧн, а унаысь и республикаын нуӧдан республиканскӧй, регионъяскостса, Россияса да войтыркостса мероприятиеяс котыртысьӧн. Исполкомлысь удж сьӧмӧн могмӧдӧмын подулӧн лоӧ спонсоръяслӧн отсӧг, а сідзжӧ торъя мероприятиеяс вылӧ республикаса бюджетысь сетӧм сьӧм.

Веськӧдлысьяс

[вежны | Вежны кодировкаын]

Веськӧдлан котыръяс

[вежны | Вежны кодировкаын]
  • «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Президиум. Президиумӧ пырысьясӧс бӧрйӧ Коми войтырлӧн Съезд. 2012 воын Президиумӧ бӧрйӧма 15 мортӧс, кодъяс Устав серти пырӧны Исполкомӧ[4], 2016 воӧ — 11 морт.
  • «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Исполком (Исполнительнӧй комитет). Исполком артмӧ куим сикас бӧрйӧм йӧзысь: медводдзаяссӧ бӧрйӧны веськыда Съезд вылын да найӧ артмӧдӧны Президиум. Некымын морт Исполкомӧ пырӧ Перым Коми кытшысь. Мукӧд пырысьыс — ӧтмунӧмлӧн быд представительствосянь ӧти вӧзйӧм морт. Исполкомӧ пырысьясӧс вынсьӧдӧны Съезд вылын. 2012 воын Исполкомӧ вӧлі пырӧ 39 морт: куимӧн — Перым Коми кытшысь, 21 — Представительствояссянь, 15 — Президиумсаяс.[5]
  1. «Коми войтыр» ӧтмунӧм
  2. МОД «Коми войтыр» возглавила Галина Габушева // «Комиинформ» юӧр сетан агентство (2016.02.13 лун; рочӧн)
  3. Алексей Габов возглавил движение МОД «Коми войтыр» // «Комиинформ» юӧр сетан агентство (2016.12.16 лун; рочӧн)
  4. Президиум
  5. Исполком