Коми туялан институт

Коми туялан институт (рочӧн: Коми научно-исследовательский институт) — Коми (Зыряна) асвеськӧдлан обласьтын 1930-ӧд воясын лӧсьӧдӧм институт, кӧні туялісны Коми мулысь история, культура да кыв.

История

Институт восьтӧм йылысь мӧвп вӧлі гижӧма Коми (Зыряна) асвеськӧдлан обласьтса Исполкомлӧн докладын, мый вӧлі сиӧма Обласьт лӧсьӧдӧмсянь 10 волы. Коми туялан институт лӧсьӧдӧм пасйӧма 1931 вося сора тӧлысь 20-ӧд лунӧ дасьтӧм ВЦИК Президиумлӧн Шуӧмын. Коми Облисполкомлӧн 1934 вося косму тӧлысь 17-ӧд лунӧ дасьтӧм Шуӧмӧн вынсьӧдіс Коми туялан институтлысь Положение баласӧ. Сы серти вӧлі лӧсьӧдӧма кык юкӧд: история, кульутра да быи юкӧд да кыв, литература да история юкӧд. 1936-ӧд воын Коми АССР лӧсьӧдӧм бӧрын Коми туялан институт вуджӧдісны Просвещениелӧн народнӧй комиссариат (Наркомпрос) улӧ да кутіс шусьыны Коми АССР-са Наркомпрос бердса НИИ (научно-исследовательскӧй институт).

Туялӧмъяс

Коми туялан институтлӧн медводдза вояссяньыс босьтчисны лӧсьӧдны школалы коми кывйысь, литератураысь да историяысь велӧдан небӧгъяс. Вӧлі лӧсьӧдӧма коми кыв гижанног свод (1937), йӧзӧдӧма коми кыв гижанног кывкуд (1939). Институтса уджалысьяс дасьтісны да йӧзӧдісны Иван Куратовлысь кык небӧга йӧрыш (1939), «Висер вожса сьыланкывъяс да мойдкывъяс» (1941). Айму вӧсна Ыджыд тыш воясӧ коми кыв туялысьяс босьтчисны чукӧртны сёрнисикасъяс.

Коми туялан институтын ас кадӧ уджавлісны: СССР-са наукаяс академияысь член-корреспондент Д.В. Бубрих, кыв туялысьяс А.С. Сидоров, Н.А. Колегова, М.А. Сахарова, Т.И. Жилина, Е.С. Гуляев, А.И. Подорова, фольклор туялысь А.К. Микушев, литература туялысь А.А. Вежев, история, литература да фольклор туялысь П.Г. Доронин и с.в.

1944 воын Коми туялан институт пырис СССР-са наукаяс академиялӧн Базаӧ кыдзи коми войтырлӧн кыв, письменносьт да история сектор. 1949 воын нин СССР-са наукаяс академиялӧн База подув вылын лӧсьӧдӧма СССР-са наукаяс академиялӧн Коми филиал, кытчӧ торъя юкӧд пыдди пырис тшӧтш и Коми туялан институт. Тайӧ юкӧд подув вылас 1970 воын восьтӧма Кыв, литература да история институт. Институтлӧн секторъяс 1988 воын, кор Коми филиал пыдди лои СССР-са наукаяс академиялӧн Урал юкӧнысь Коми наука шӧрин, лоины отделъясӧн: кыв туялӧм, литература туялӧм, этнография да фольклор туялӧм, археология, айму история. 1988 воын восьтӧма нӧшта ӧти юкӧд: общественнӧй наукаяслӧн коми-перым юкӧд (Кудымкар, Перым Коми кытш).

Ӧшмӧсъяс

• Ученые Института языка, литературы и истории Коми научного центра УрО РАН: Биографический справочник / Сост. И.Л. Жеребцов. — Сыктывкар, 2000. — 212 с.
• Бараксанов Г.Г. Коми научно-исследовательский институт // Коми язык. Энциклопедия. — Москва, 1998. — С. 188-190.
• Коми наука шöринлӧн сайт
• Коми филиал АН СССР. — Сыктывкар, 1969. — С. 76-100.
• Научный поиск / Коллектив авторов. — Сыктывкар, 1991.
• Научный поиск / Коллектив авторов. — Сыктывкар, 1995.