Молодцов Сандрӧ Васьӧ
| Молодцов Сандрӧ Васьӧ | |
 | |
| Чужан лун: |
1886-ӧд вося тӧвшӧр тӧлысь 13-ӧд лун |
|---|---|
| Чужанін: |
|
| Кулан кад: |
1940-ӧд вося моз тӧлысь 31-ӧд лун (54 арӧс) |
| Куланін: | |
| Канму: |
|
| Мыйся уджыс: | |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Молодцов Сандрӧ Васьӧ (рочӧн Василий Александрович Молодцов) (1886—1940) — коми кыв туялысь, велӧдӧм да культура юкӧнын водзмӧстчысь. Октябр революция бӧрын лӧсьӧдӧма официальнӧй, ӧтувъя коми алфавит (сідз шусяна молодцовица) да коми грамматика.
Олан туй[веськӧдны | править код]
Сандрӧ Васьӧ чужӧма 1886-ӧд вося тӧвшӧр тӧлысь медводдза лунӧ (важ стиль серти — 1885-ӧд вося ӧшым тӧлысь 20-ӧд лунӧ) Тентюковын.[1] Помалӧма уезднӧй училище, сэсся Тотьмаса учительскӧй семинария. Велӧдчигӧн Сандрӧ Васьӧ интересуйтчӧма политикаӧн, разӧдӧма эсер литература. 1907—1908-ӧд воясын уджалӧма велӧдысьӧн Парч сиктын, но вӧтлӧмаӧсь «неблагонадёжносьт» вӧсна. Та бӧрын мунӧма Питерӧ, кӧні во чӧж велӧдчӧма курсъяс вылын, сэсся лоӧма велӧдысьӧн Тотьма уездын, недыр мысти пырӧма Петербургса учительскӧй институтӧ. 1914-ӧд воын босьтӧмаӧсь армияӧ, но регыд бӧр лэдзӧмаӧсь сьӧлӧм висьӧм вӧсна. Институт помалӧм бӧрын велӧдӧма Ношуль сиктын.
Челядьӧс выль ногӧн велӧдан система заводитісны лӧсьӧдны Февраль революция бӧрын. Сандрӧ Васьӧ лоис инструкторӧн Яренск уездса велӧдан юкӧдын.
1918-ӧд вося гожӧмнас Яренскын вӧліны велӧдысьяслӧн курсъяс, кӧні сійӧ тӧдмӧдӧма йӧзсӧ аслас алфавитӧн. Лыддьӧма коми грамматика йылысь лекция. Сэні вӧлі шуӧма пыртны коми школаӧ коми кыв, но вӧчӧма тайӧс вӧлі ёна вензьӧмӧн. Илля Вась гижӧ: «Рочӧ пӧртысьяс да коми кыв дор сулалысьяс костын ёсь вермасьӧмсӧ петкӧдлӧ, шуам кӧть, тайӧ фактыс: Яренскса курсъяс вылын А. А. Сухановаӧс, велӧдысьӧс, грӧзитчӧмаӧсь вины, сы вӧсна мый сійӧ комиӧдӧма роч вылысь А. Н. Островскӧйлысь драмаяссӧ». («Коми гижысьяслӧн медводдза ӧтувтчылӧмыс» гижӧдысь.)
«50 во коми литературнӧй кывлы» статьяын Илля Вась гижӧ: «Сэсся 1918-ӧд вося августын вӧлі котыртӧма Емдінын Сыктывдін да Яренск уездъясысь учительяслысь съезд. Съездыс вӧлі веж быгъя гыа ва кодь. Учительяс муртса косьӧ эз воны, кор заводитчис сёрни ичӧт школаын комиӧн велӧдӧм йылысь да Емдінын коми учительскӧй семинария восьтӧм йылысь. Съездыс век жӧ шуис босьтны молодцовскӧй алфавит да сыктывдінса сёрнисикас литературнӧй кывлы подув пыдди. Шуӧма вӧлі пыртны ас чужан кыв ичӧт школаӧ да восьтыны Емдінын учительскӧй семинариясӧ. Чорыда вензьӧм бӧрын унджык учительяс сӧгласитчис, а этшаджыкыс крапкисны ӧдзӧснас да мунісны съезд вылысь лёкысь пинясигтырйи.»
1918-ӧд вося арнас Сандрӧ Васьӧ мунӧ Сыктывкарӧ. Сійӧ велӧдӧ учитель семинарияын, кӧні лӧсьӧдӧ «Коми гижысь чукӧр» кружок, коді сэсся лоис УОНО бердын литература чукӧрӧн. Сэки жӧ Сандрӧ Васьӧ пырӧ Коммунист партияӧ.
Вӧльгым тӧлысьын йӧзӧс велӧдӧм кузя Сыктывкарса юкӧн юӧртӧма школаясын коми кыв велӧдӧм йылысь. Ковмисны велӧдан небӧгъяс. Сандрӧ Васьӧ водзмӧстчӧмӧн вӧлі котыртӧма «Школаяслы да йӧзлы коми литература лӧсьӧдан комиссия». Сылӧн могъясӧн вӧліны: лӧсьӧдны коми литературнӧй кыв да гижӧд, комиӧдны роч да суйӧрсайса гижысьясӧс, чукӧртны коми фольклор, лӧсьӧдны коми литература, вӧчны велӧдан небӧгъяс.
Регыдӧн В.А. Молодцов лӧсьӧдӧма медводдза букварсӧ — «Лыддьысьны велӧдчан», а комиссиялӧн 1919-ӧд вося гожӧмбыдся уджысь артмӧма «Шонді югӧр» медводдза лыддьысян небӧг. Издательство сэки эз на вӧв, небӧгъяс гижӧмаӧсь ки помысь да печатайтӧмаӧсь гектографӧн. Коми издательство вӧлі котыртӧма 1920-ӧд вося ӧшым тӧлысь помын.
Пасйыштам: газетъясын коми гижӧд заводитіс петавны 1918-ӧд воын на (медводдза гижӧдӧн вӧлі Сандрик Миколлӧн «Водзӧ» кывбур). Молодцов шрифт лӧсьӧдтӧдз коми текстъяс вӧчӧмаӧсь кирилличаӧн.
Эз ставыс вӧв шыльыд и Молодцов анбур вынсьӧдӧм бӧрын. Шуам, А. А. Цембер сувтӧма алфавитыслы паныд да зільӧма сійӧс бырӧдны. Веськӧдлысьяскӧд пинясьӧм вӧсна Сандрӧ Васьӧ петӧма РКП(б)-ысь да мунӧма Комиысь; чирксьӧм йылысь юӧртӧма наркомнацӧ; ачыс сёрӧнджык шуӧма, сійӧс пӧ дорйӧма И. В. Сталин, национальносьтъяс кузя сэкся нарком.
1919—1920-ӧд велӧдчан воын Молодцов велӧдӧма Прилуки сиктса велӧдчанінын (Вӧлӧгдасянь неылын). Сэсся локтӧма бӧр Сыктывкарӧ. 1920-ӧд вося кӧч тӧлысьӧ вӧлі лӧсьӧдӧма коми войтырӧс велӧдӧм кузя Северо-Двинскӧй губерняса котыртчӧм. Молодцов вӧлі бӧрйӧма уна кывъя войтыръясӧс велӧдӧм кузя Сыктывкарса юкӧдӧн веськӧдлысьӧн. Сійӧ ёна зільӧма, медым 1920-ӧд воын вӧлі лӧсьӧдӧма Коми лэдзанін. Сійӧ жӧ кадӧ вӧлі шуӧма восьтыны Сыктывкарын ИНО (Институт народного просвещения), чукӧртӧма институт лӧсьӧдӧм кузя дасьтан комиссия; сійӧн веськӧдлӧма коми туялысь А. С. Сидоров. Комиссияас пырӧма и Сандрӧ Васьӧ; сійӧ уджалӧма институт тэчас лӧсьӧдӧмын да велӧдан уджтас дасьтӧмын. ИНО вӧлі восьтӧма 1921-ӧд воын.
Сандрӧ Васьӧ унатор вӧчӧма школаяслы велӧдан уджтасъяс лӧсьӧдӧмын. 1921-ӧд воын петӧма «Коми грамматика туй писькӧдысь» коми кыв кузя медводдза велӧдчан небӧг.
Туясян удж[веськӧдны | править код]
Медшӧр небӧгъяс[веськӧдны | править код]
- Санԁрӧ Ваԍӧ. Лыԃԃыԍны велӧԁчан. — Сыктывԁін кар, 1920. — 28 л.б.
- Санԁрӧ Ваԍӧ. Комі грамаԏіка туј піԍкӧԁыԍ. — Сыктывԁін кар, 1921. — 162 л.б.
- Молодцов В. А. Некоторые принципы зырянского правописания. — Усть-Сысольск, 1926. — 88 с.
- Молодцов В. А. К грамматической классификации слов зырянского языка. — Усть-Сысольск—Москва, 1928. — 128 с.
- Молодцов В. А. Фонетика зырянского диалекта языка коми. — М., 1929. — Ч. 1. — 64 с.
Паметь[веськӧдны | править код]
- Сыктывкарын 2012-ӧд воын выль уличалы сетӧма В.А. Молодцовлысь ним.
- Сыктывкарын 2014-ӧд вося ӧшым тӧлысь 23-ӧд лунӧ казьтылана пӧв ӧшӧдӧма Нагорнӧй уличаса 47 №-а керкаӧ, кӧні овліс В.А. Молодцов.[2]
Ӧшмӧсъяс[веськӧдны | править код]
- Безносикова Л. М. Молодцов Василий Александрович // Республика Коми: Энциклопедия. В 3-х т. — Сыктывкар: Коми книж. изд-во, 1999. — Т. 2. — С. 293.
- Некрасова Г. А. Молодцов Василий Александрович // Исследователи коми языка: Биобиблиографический указатель. — Сыктывкар: ООО «Анбур», 2017. — С. 186—191.
- Коми Республикаса национальнӧй архивлӧн сайтын В.А. Молодцовлӧн олан туй
- [2] Жеребцов И. Л. Его величество Алфавит / Василий Молодцов «скрепил» создание Коми автономии новой фонетикой // «Республика» газет, 2011 во, ода-кора тӧлысь 28-ӧд лун, 108 №. (рочӧн)
- Жеребцов И. Л. В.А. Молодцов // Связь времен. — Сыктывкар, 2000. — С. 283.
Ыстӧдъяс[веськӧдны | править код]
- ↑ Некрасова Г. А. Молодцов Василий Александрович // Исследователи коми языка: Биобиблиографический указатель. — Сыктывкар: ООО «Анбур», 2017. — С. 186
- ↑ [1] Степанова А. Имя ученого Василия Молодцова увековечивает в Сыктывкаре его однофамилец Анатолий Молодцов // «Республика» газет, 2015 во, тӧвшӧр тӧлысь 24-ӧд лун, 6 №.