Эстония

Эст республика
Eesti Vabariik

Дӧрапас Канпас
Кып ним: «Mu isamaa, mu õnn ja rõõm (Аймуöй, шуд да долыдлунöй)»
Кыв	эст
Юркар	Таллинн
Медыджыд каръяс	Таллинн, Тарту, Нарва
Веськӧдлан ног	Республика
Каналан эскӧм	{{{Каналан эскӧм}}}
Мувывтор	{{{Мувывтор}}} км²
Ва процент	4,56
Йӧзлӧн лыд	1 342 400 гӧгӧр
Квадрат километрын	29
СПВ   • Став (2008)   • морт вылад	103-ӧд места 28 317 млн $ 21 094 $
Сьӧм	Эстонияса крона
Ӧтуввез-домен	.ee
Телефон код	+372
Час кытш	UTC+2

Эст му (эст ног Eesti, рочӧн Эстония, инглиш ног Estonia), каныслӧн тыр нимыс Эст Республика (эст ногӧн Eesti Vabariik). Тайӧ асшӧр канму Войвыв Европаын Балты саридз дорын. Войвылын сiйӧ петӧ Финн куръя дорӧ, рытыввылын Балты вадорӧ, лунвылын межаасьӧ Латвиякӧд (суйӧрыслӧн кузяыс 343 км), асыввылын Роч мукӧд (338,6 км).

Эст мулӧн мувывторыс 45 227 км² ыджда, олысьыс – матӧ 1 млн. 341 сюрс морт (2007’ воын). Канмуыс юкӧма 15 мутасӧ (maakond). Юркарыс Таллинн (эст ногӧн Tallinn), кӧнi олӧ 400 сюрс кымын морт. Мукӧд ыджыдджык каръяс – Тарту, Нарва, Кохтла-Ярве, Пярну.

Эст муыд босьтӧма асшӧрлун 1918’ урасьӧм 24’ лунӧ, эськӧ 1940-41’ да 1944-1991’ воясӧ вӧлӧма сӧветъяс улын, а 1941-1944’ воясӧ – немеч улын. 1991’ моз 20’ лунсянь бара асшӧрлуна. Каналан кывйыс – эст кыв (eesti keel). Талун Эст муын – уна ютыра ставӧн бӧръяна юралӧм, эм 4 вося парламент (Riigikogu), юралысь (ӧнi Тоомас Хендрик Ильвес) да веськӧдланiн. 1991’ восянь Эст Республика пырӧ Ӧтувтчӧм войтыръяс котырӧ, а 2004’ восянь Эвропаса йитчӧмӧ да НАТО-ӧ.

Мувывтор

Эст му — уна юа-тыа да дiа му. 15 сюрс во сайын сiйӧ мездмис йиысь да Балты саридзлӧн гыяс улысь. Ӧнi танi паськыд коръя вӧръяс вежласьӧны лыска вӧръясӧн, 40% муыс гӧран муяс улын. Вӧръясын эм быдсяма пемӧсыс, но медуна олӧ косуля да кӧч. Кӧдзан культураяс пиысь медъёна быдтӧны шобдi да рудзӧг. Эст муын быдмӧны каштан да кольтусь куст, но тасянь войвывланьджык – оз нин. Ставнас Эст мулӧн мувывторыс – матӧ 45 сюрс км². Сора тӧлысьын шоныдыс шӧркодя овлӧ +17, урасьӧм тӧлысьын – 6 кӧдзыд.

Дiыс Эстонияын – 1500 кымын, медыджыдыс – Сааремаа, кӧнi лада саридз климат понда олӧ уна гежӧд быдмӧг. Медджуджыд кырйыс Эстонияын – 318 метра джуджда Ыджыд Мунамяги, сыысь ыджыдыс Балты дорын абу.

Йӧзыс

Эст муын олӧ 1,35 миллион морт, шӧркодя – 30 мортӧн быд км²-ын. Медгырысь каръяс – 400 сюрс олыся Таллинн, 100 сюрса Тарту да 67 сюрса Нарва. Олысьяс письыс эстъяс артмӧдӧны 69%, рочьяс – 26%, украинасаяс – 2%. Свенъяслӧн да ингерманландсалӧн эм культура автономия.

Экономика

Выльысь асшӧрлунасьӧмыс ёна ӧддзӧдiс Эст муын овмӧсыслысь лыбӧм-сӧвмӧӧмсӧ. Шӧркоддьӧм удждоныс ӧнi 800 USD, кытысь чинтӧны 22% вот. Удж сетысь мынтӧ 33,3% йӧзкостса да уджтӧмъяслы отсасьӧм могысь вот, вузӧсысь да мукӧд могмӧдӧмысь босьтӧны 18% вот. Вузасьӧм-ньӧбасьӧмыс медбура сӧвмӧ Финляндиякӧд, Швециякӧд да Германиякӧд. Эст мулӧн медыджыд инвесторъясыс – свенъяс, Эстонияса овмӧсӧ найӧ пуктӧмаӧсь 3,35 миллиард EUR, Сомияслӧн инвестируйтӧма 1,75 миллиард EUR, Америкаса Ӧтувтӧм Штатъяслӧн — 377 миллион EUR. Ачыс Эст муыс медуна сьӧм пуктӧма Литваӧ (405 миллион EUR) да Латвияӧ (340 миллион EUR).