Якуб Колас

Яку́б Ко́лас (збыль ним да ов – Константи́н Миха́йлович Мицке́вич, беларус Канстанцін Міхайлавіч Міцкевіч) (1882–1956) – Сöвет кадся беларус гижысь, беларус литературалы подув пуктысь, Беларусь ССР-са народнöй поэт (1926), Беларусь наукаясын Национальнöй академияысь академик (1928), СССР-са Гижысь котырö пырысь (1934), Беларусь ССР-са наукаын заслуженнöй уджалысь (1944), ВКП(б)-ö пырысь 1945 восянь.

Олан туй

1882, вӧльгым тӧлысь 3 лун – чужис Михась Мицкевич лесник семьяын Беларусьын Минск обласьтысь Столбцы районса Акинчицы грездын (öнi – Столбцы кар пытшкын).
Помалiс народнöй школа, сэсся 1902 воын Несвижын велöдысьяслысь семинария. Уджалiс велöдысьöн Пинщинаын.
1906 воын петiс медводдза йöзöдöмтор – «Наша доля» газетын «Чужан му» кывбур.
Велöдысьяслысь нелегальнöй съезд дасьтöмысь сiйöс пуксьöдiсны. Пукалiс Минскын 1908-1911 воясö.
1912–1914 – велöдiс Пинскын.
1915 – став семьянас эвакуируйтчис Москва улö, уджаліс велöдысьöн Дмитров уездын. Сэки жö сiйöс мобилизуйтiсны армияö.
1918 – демобилизация бöрын велöдiс Курск губернияса Обоянь карын.
1921, ода-кора – вуджис овны Минскö. Вöчис творческöй да туясян удж («Роча-белорус кывкуд» (1953) дасьтiгöн вöлi редакторъяс пиын)
1928 – академик, 1929 восянь – БССР-ын наукаса академияын вице-президент.
1938–1956 – БССР-са Вылыс Сöветын депутат.
1946–1956 – СССР-са Вылыс Сöветын депутат, Беларусьын мир видзан республикаса комитетöн веськöдлысь.
1956, моз тӧлысь 13 лун – Якуб Колас кулiс. Гуалöма Минскын Военнӧй шойна вылын.

Наградаяс да премиаяс

1946 – медводдза тшупöда Сталин премиа – «Салар», «Мулöн шы», «Рытыввылö», «Менам ёртлы», «Чужан туй», «Майса лунъясö», «Вермöм туйöд» кывбуръясысь.
1949 – мöд тшупöда Сталин премиа – «Чери кыйысьлöн хата» поэмаысь (1947).
Вит Ленин орден.
Гöрд дöрапас орден.
Уджалан гöрд дöрапас Орден.
медводдза тшупöда Айму вӧсна тышса партизанлы медаль.

Гижан удж

1917 вося революцияöдз петiсны «Невöлялöн сьыланъяс» (1908), «Шоглунлöн сьыланъяс» (1910) кывбур чукöръяс, «Выль му» поэмаысь юкöнъяс, а сiдзжö «Висьтъяс» (1912), «Матысса образъяс» (1914) висьт чукöръяс. 1920-öд воясö вöлi йöзöдöма «Выль Му» (1923), «Сымон-музыкант» (1925) поэмаяс, «Полесьеса пемыд вöръясын» (1922), «Полесье шöрын» (1928), «Олан гыяс вылын» (1926) повесьтъяс, лирика уна кывбур, пьесаяс. 1930-öд воясö гижöма «Колхозса» (1930), «Арся» (1935) кывбура кытшъяс, «Отщепенец» повесть (1930-1931). Революцияа да Гражданскöй тышса лоöмторъяс петкöдчöны «Зыбуч» («Дрыгва», 1933) повесьтын. Колас гижöдъясын тыдовтчö чужан вöр-ва петкöдлыны кужöм, беларус кресьтьяналысь психология тöдöм.

«Водзöс перъям» (1942) да «Мулöн шы» (1943) кывбур чукöрын, «Вöрын суд» (1943) да «Водзöс перйöм» (1945) поэмаясын поэт ыдждöдлö беларус войтырöс, партизанъяслысь подвиг, эскöдö, мый фашистъясöс вермам. «Чери кыйысьлöн хата» (1947) поэмаын петкöдлöма Рытыввыв Беларусьлöн БССРкöд йитчöм йылысь тыш.

«Туйвежын» трилогияö, код вылын уджыс пансис 1921 воын, пырö куим гижöд: «Полесьеса пемыд вöръясын» (1922), «Полесье шöрын» (1928), «Туйвежын» (1954). Трилогияыс революцияöдзса белорус кресьтянство да интелегенция йылысь.

Гижöдъяс

Поэзия, проза, публицистика

беларус «Песьні-жальбы» (1910, Вильня)
беларус «Апавяданьні» (1912, Вильня)
беларус «Родныя зьявы» (1914, Вильня)
беларус «Тоўстае палена» (1913, Санкт-Петербург)
беларус «Нёманаў дар» (1913, Санкт-Петербург)
беларус «Прапаў чалавек. Паслушная жонка. Грушы сапяжанкі» (1913, Санкт-Петербург)
беларус «Батрак. Як Юрка збагацеў» (1913, Санкт-Петербург)
беларус «Казкі жыцьця» (1921, Ковно)
беларус «Водгульле» (1922)
беларус «Новая зямля» (1923)
беларус «У палескай глушы» (1923)
беларус «Крок за крокам» (1925)
беларус «На рубяжы» (1925)
беларус «Першыя крокі» (1925)
беларус «У ціхай вадзе» (1925)
беларус «Сымон-музыка» (1925)
беларус «На прасторах жыцьця» (1926)
беларус «У глыбі Палесься» (1927)
беларус «Адшчапенец» (1932)
беларус «Дрыгва» (1934)
беларус «Нашы дні» (1937)
беларус «Адпомсьцім» (1942)
беларус «Голас зямлі» (1943)
беларус «Суд у лесе» (1943)
беларус «Адплата» (1946)
беларус «Мой дом» (1946)
беларус «Рыбакова хата» (1947)
беларус «На ростанях» (1955
беларус «Жыве між нас геній» (1952)
беларус «Публіцыстычныя й крытычныя артыкулы» (1957)

Челядьлы гижöдъяс

беларус «Міхасёвы прыгоды» (1935)
беларус «Рак-вусач» (1938)
беларус «На рэчцы зімой» (1941)
беларус «Вершы для дзяцей» (1945)
беларус «У старых дубах» (1941)
беларус «Раніца жыцьця» (1950)

Велöдчан небöгъяс

беларус «Другое чытаньне для дзяцей беларусаў» (Петербург, 1909)
беларус «Мэтодыка роднае мовы» (1926)

Пьесаяс

беларус «Антось Лата» (1917)
беларус «На дарозе жыцьця» (1917)
беларус «Забастоўшчыкі» (1925)
беларус «Вайна вайне» (1927)
беларус «У пушчах Палесься» (1938)

Вуджöдöмъяс

Вуджöдiс белорус кыв кыв вылö Александр Пушкинлысь «Полтава» поэма, Тарас Шевченколысь, Павло Тычиналысь, Адам Мицкевичлысь да Рабиндранат Тагорлысь кутшöмсюрö гижöд.

Паметь

Белоруссияын уджалö Якуб Колас нима литература-мемориальнöй музей.
Я. Коласлысь нимсö ас кадö вöлi сетöма уличаяслы, изэрдъяслы, уджаланiнъяслы (шуам, Якуб Колас нима Национальнöй академическöй драма театр, Национальнöй государственнöй лицей да сылöн юкöнъяс).
Поэтлы пуктöмаöсь паметникъяс.
1957 воын СССР-ын вöлi лэдзöма пошта марка, кöнi серпасалöма Якуб Колас.
1992 воын Россияса Национальнöй банк лэдзис сылы сиöм памятнöй монета. Белоруссияын сiдзжö петiс монета, кодöс сиöма Якуб Коласлöн 120-вося тшупöда паслы.

Якуб Колас нима объектъяс

Минскын – Якуб Колас нима изъэрд да памятник.
Минскын – Якуб Колас нима улича
Борисовын – Якуб Колас нима улича
Киевын – Якуб Колас нима улича

Литература

Александровіч, С. Х. Ад роднае зямли : Аповесць пра маленства і юнацтва Я. Коласа / С. Х. Александровіч. — Мінск : Дзяржвыд БССР, 1962. — 236 с.
Александровіч, С. Х. На шырокі прастор : Старонкі жыцця Якуба Коласа / С. Х. Александровіч. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1972. — 429 с.
Александровіч, С. Х. Крыжавыя дарогі : Аповесць пра Якуба Коласа / С. Х. Александровіч. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1985. — 333 с.
Пшыркоў, Ю. С. Якуб Колас : Жыццё і творчасць / Ю. С. Пшыркоў. — Мінск : Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1951. — 167 с.
Пшыркоў, Ю. С. Трылогія Якуба Коласа «На ростанях» / Ю. С. Пшыркоў. — Мінск : Выдавецтва Акадэміі навук БССР, 1956. — 226 с.
Пшыркоў, Ю. С. Эпас рэвалюцыі : паэмы Я. Коласа «Новая зямля» і «Сымон-музыка», трылогія «На ростанях» / Ю. С. Пшыркоў. — Мінск : Вышэйшая школа, 1975. — 238 с.
Пшыркоў, Ю. С. Летапісец свайго народа : Жыццёвы і творчы шлях Якуба Коласа / Ю. С. Пшыркоў. — Мінск : Навука і тэхніка, 1982. — 367 с.

Öшмöсъяс