Худяев Иван Ефимович

Худяев Иван Ефимович
Чужан лун:	1902-ӧд вося лӧддза-номъя тӧлысь 29-ӧд лун(1902-06-29)
Чужанін:	Выльгорт, Коми Республика, РСФСР[d] Усть-Сысольск уезд, Вӧлӧгда губерния, Россияса империя
Кулан кад:	1933-ӧд вося ода-кора тӧлысь 8-ӧд лун(1933-05-08) (30 арӧс)
Куланін:	Ялта[d], Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союз
Канму:	Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союз
Мыйся уджыс:	коми гижысь, палеонтолог

Худяев Иван Ефимович (Кос Кабыр; Симӧ Ярӧ Епим Иван; 1902—1933) — коми гижысь, небӧгъяс лӧсьӧдысь, геолог-палеонтолог.

Олан туй

Епим Иван чужис Вӧлӧгда губерняысь Усть-Сысольск уездса Выльгорт сиктын 1902 вося лӧддза-номъя тӧлысь 29-ӧд лунӧ. Помаліс Выльгортса кыквося училишӧ, Усть-Сысольскса нёлькласса вылыс начальнӧй училишӧ. 1919 вося ӧшым тӧлысьын Велӧдысьяслысь куимвося семинариа помалӧм бӧрын, сылӧн лои позянлун велӧдны математика да коми кыв. 1920—1922 воясӧ велӧдіс коми кыв да литература Мӧд тшупӧда школаясын да Йӧзӧс велӧдан Усть-Сысольскса институтын, кӧні сідзжӧ вӧлі проректорӧн. 1922 воые И.Е. Худяев мӧдӧдчис Петроградӧ. 1925 воын помаліс Петроградса университетын физика-математика факультетлысь естественно-историческӧй юкӧн, сійӧс кольӧдісны геология жырйын ассистентӧн; а 1927 воын помаліс «геология» специальносьт серти аспирантура. 1926—1928 воясӧ веськӧдліс геологическӧй экспедициаясӧн Коми муын да Сибырын.

Экспедициаясын сьӧкыд удж орӧдіс сылысь дзоньвидзалунсӧ, сійӧ висьмис туберкулёзӧн. 1930-ӧд воӧ мӧдӧдчис Крымӧ. Куліс Ялтаын 1933 вося ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунӧ, гуалӧма Кучук-Кой овмӧдчӧминлӧн шойнаӧ.

Гижан удж

Иван Худяев пуктіс пай и коми литератураӧ, кӧть эськӧ гижӧдыс сылӧн лыда. Иван Ефимович бӧрйис аслыс «Кос Кабыр» литературнӧй ним. Рӧдвуж гӧгӧрвоӧдісны, мый тайӧ дедыслӧн прӧзвишӧыс.

1920-ӧд вояс пансигӧн лӧсьӧдіс коми начальнӧй школаяслы велӧдчан небӧгъяс. На лыдын — 4–5 во велӧдчысьяслы «Выль туйöд» школаын лыддьысян книга (1923), кӧні эм и сылӧн «Кымӧръяс» кывбурыс. Гижӧдыс матын Михаил Лермонтовлӧн кывбурлы. Коми шылад лӧсьӧдысь Александра Шергина чайтӧ, мый Кос Кабырӧн лӧсьӧдӧм кывбурлӧн поэтическӧй формаыс матын йӧзкоста дорӧ, сьыланкыв кодь.

«Ордым» журналын 1926, 1927, 1930 воясӧ петавлісны сылӧн ичӧтик висьтъяс.

Газетъясын йӧзӧдліс геологическӧй восьтӧмъяс да аддзӧм дона изъяс йылысь гижӧдъяс, кӧні паныдасьлӧны вылькывъяс (наука терминъяс).

Туялан удж

Иван Худяев унатор вӧчис странаын геология сӧвмӧдӧмын. И.Е. Худяев — Коми Республикаын медводдза геолог.

Петроградска университетлӧн ыджыд куръяс вылын Иван Худяев специализируйтчис геология кафедрын. 1925 воын университет помалӧм бӧрын сійӧс кольӧдісны геология жырйын ассистентӧн. 1927 воын помаліс «геология» специальносьт серти аспирантура.

1926 воын нин сійӧ пырӧ Ленинградса естествоиспытательяслӧн котырӧ (геология да минерология юкӧнын). 1927 восянь сійӧ Геологическӧй комитетлӧн Палеонтология юкӧдулын да Гидрогеология секциаын научнӧй сотрудник.

Крымӧ мунӧ бӧрын 1931 воын сійӧс пуктӧны Оползневӧй станциаӧ веськӧдлысьӧн. Ӧшым тӧлысьын сёрнитіс докладӧн Ленинградын Гидрогеологияысь Ставсоюзса седводдза съездын.

Сійӧ туяліс мезозой кадся отложениеяс, фосфоритъяс да кӧрт руда петанінъяс. Босьтчис лӧсьӧдны Коми Республикалысь геологическӧй мусерпас.

Небӧгъяс

• Ывла выв тӧдмалӧм. — Москва, 1925.
• Му выв тöдмалöм. Арся уджъяс. — Москва, 1926. *
• Коми йӧз пытшса литература йылысь // Коми му, 1996, Ода-кора тӧлысь 7 лун.

Ӧшмӧсъяс

• Худяев Иван Ефимович
• Кос Кабыр
• [1] Шергина А.А. Нам не хватало Кос Кабыра (К 105-летию со дня рождения И.Е. Худяева (29.06.1902 – 08.05.1933) // Арт, 2007. № 3.
• Палеонтолого-стратиграфический музей кафедры динамической и исторической геологии Санкт-Петербургского государственного университета
• Канев Г.П., Худяева С.М., Канев А.Г. ИВАН ЕФИМОВИЧ ХУДЯЕВ (Страницы биографии и научно-производственной деятельности). — Сыктывкар, 2002. — 32 с.