Перк

Перк

Перк (латин Nucifraga caryocatactes; рочӧн Кедровка; ореховка) — катша-рака котырысь лэбач.

Ыджда да рӧм

Тушанас жебджык чавканысь, сьӧктаыс овлывлӧ 194 граммӧдз, кузьтаыс — 38 сантиметрӧдз. Гӧн рӧмыс перкаль-рудов, еджыдӧн серӧдышталӧма; бордйыс, бӧжыс, нырыс да кокыс сьӧд, бӧж йылыс еджыд визя. Юр вылысыс пемыдруд, синмыс мугӧмсьӧд. Тшапыд кокыс кузь чуньяса да ён гыжъяса.

Паськалӧм

Олӧ-вылӧ зэв паськыда: кыдзи Европаын, сідзи и Азияын. Россияын паныдасьлывлӧ Кола кӧджсянь Камчаткаӧдз, а Коми муын — Урал из бердын, Эжва йылын, Удораса вӧръясын. Быдтысьӧны перкъяс оз парма пасьтала, а сӧмын сэні, кӧні эмӧсь сус пуяс, сы вӧсна мый пӧткӧдчӧны медсясӧ сус коль тусьӧн. Та серти и сетӧмаӧсь рочьяс лэбачыслы кедровка нимсӧ.

Оласног

Перкъяслӧн оласногыс урлӧн да сизьлӧн кодь. Пашкыр бӧжаясыд моз жӧ найӧ олӧны сӧмын лыска вӧрын да сёйӧны коль кӧйдыс, а сідзжӧ шашаритчывлӧны пучерӧ, чуктӧдӧны кырсьсӧ да кыз нырнас тотшкӧдӧны-перъялӧны пуас пырӧм гагъясӧс. Та вӧсна кӧнсюрӧ кайяссӧ нимтӧны тшӧтш урперкӧн.

Тӧв и гожӧм перкъяс оз эновтлыны чужанінсӧ. Но коль артмытӧм воясӧ пӧтӧса местаяс корсьӧм могысь пӧ лэбзьывлӧны мукӧд муясӧ да весиг воӧдчывлӧны Рытыввыв Европаӧдз.

Поздйысьӧм

Nucifraga caryocatactes caryocatactes

Рӧдмӧдчыны пондӧны перкъяс водз тулыссянь. Косму тӧлысь пуксигӧн дасьтӧны позъяснысӧ джуджыд пуяс вылӧ, мусяньыс 4-8 метр вылнаӧ, тэчӧны найӧс ньӧръясысь да нитшкысь, пыдӧсас вольсалӧны кос турун да рой. Перклӧн позтырас овлывлӧ куим-ӧ-нёль кольк, найӧ кельыдлӧз рӧмаӧсь да руд либӧ сера чутаӧсь. Пӧжсигас позъяс пукалӧ сӧмын энь тылабордаыс, сёяннас сійӧс могмӧдӧ айпӧлыс. Кольксьыс петӧм бӧрын кайпияныс бать-мамныскӧд ӧтув олӧны 25 лунӧдз да эновтӧны позсӧ лӧддза-номъя тӧлысьын.

Сёян

Кынӧмпӧтнысӧ перкъяс перйӧны со кыдзи. Нетшыштасны кольсӧ сус пуысь да лэбӧдасны кутшӧмкӧ из, мыр либӧ пӧрӧм пу вылӧ да сэні пуксьӧмӧн пондасны чашкӧдавны коль сьӧмсӧ, медым килльыны тусьяссӧ. Пӧтыштӧм бӧраныс нӧшта на перъяласны дас кымын тусь либӧ унджык — кыв уланыс тӧрмӧн, а сэсся лэбзясны нуръясянінсяньыс вель ылӧдз, овлывлӧ некымын километр сайӧдз, да мӧдасны дзеблавны вайӧм сёянсӧ водзӧ кежлӧ нитш, из да гылалӧм коръяс улӧ. Дыр кад чӧж оз вунӧдны лэбачьясыс ассьыныс дзебасъяссӧ. Весиг тӧвся кадӧ джуджыд лым улысь стӧча корсяласны заптӧм тусьяссӧ. А мыйтакӧ вунӧдӧмаыс оз жӧ весьшӧрӧ вош. Наӧн мойвиас чӧсмасьны уръяслы, а некодӧн аддзытӧмсьыс чужасны выль петасъяс. Тадзи перкъяс отсалӧны паськавны сус пуяслы. Дерт, перкъясыд ёнакодь пайкӧны коль вотысь йӧзӧс, но сы пыдди бурыс насянь эм жӧ: кор тусь сёйысьясыд, торйӧн нин шондӧдӧм бӧрын, гырысь кельӧбъясӧн лэбалӧны пуысь пуӧ да азыма бырӧдӧны-кокалӧны вӧръяс тшыкӧдысь гагъясӧс да налысь номыръяссӧ.

Рӧдвуж кывйын

Перымса комияс лэбачсӧ нимтӧны миян моз жӧ: перкӧн либӧ колиперкӧн («колльыд» на ногӧн «коли»). «Перк» нимсӧ важ йӧз лӧсьӧдлӧмаӧсь уна сё во сайын, но ӧтувъя коми войтырлӧн удмуртъяслӧн пӧль-пӧчьясысь торъялӧм бӧрын нин. Артмӧма сійӧ «перкйыны» кывйысь, кодлӧн вежӧртасыс «пылльыны-килльыны кыша тусь». Лунвывланьджыкса вӧръясад сус пуыд оз быдмы, но удмуртъяслӧн кывкудъясын лэбач нимыс эм — пушмульысиись (комиӧдны кӧ, тайӧ «ӧрек сёйысь»).

Мукӧдтор

• Томск карса Игумен паркын сувтӧдӧма перклы паметник.

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Перк // Би кинь, 2014. — 7 №.