Визяорда

Визяорда (латин Tamias; рочӧн Бурундук) — вӧрса неыждыд пемӧс.

Ыджда да рӧм

Вӧрӧ ветлігъясӧ тайӧ визув пемӧссӧ аддзывлан пӧшти быд пӧрйӧ. Урысь неуна ичӧтджык: сьӧктаыс овлывлӧ 80 граммӧдз, кузьтаыс – 16 сантиметрӧдз, пашкыр бӧжыс 11 сантиметр. Гӧныс рудовгӧрд, кынӧм улыс рудовъеджыд, мышкас да бокас кузьтаногыс тӧдчӧны сьӧд визьяс. Сувтас бӧр кок вылас да сюся видзӧдӧ тэ вылӧ, чипӧстас здук мысти да саймовтчас лӧп-колода сайӧ, но бӧр на петкӧдчылас да дзоргыштас, а сэсся пелька шаркнитас пу вылӧ бӧрӧн либӧ водзӧн, вермас и дзикӧдз воштӧдчыны.

Паськалӧм

Орда – асыввывса пемӧс. Россияын кындзи олӧ Казахстанса, Монголияса, Китайса да Японияса вӧръясын. А Кардор, Вӧлӧгда, Казань да Уфасянь рытыввывланьынджык оз нин паныдасьлы. Сук пемыд лыска вӧръяс ордаяслы оз лӧсявны. Найӧ пырджык олӧны да быдтысьӧны вӧр дорӧсъясын, вӧр діясын, кустъяса бурысьясын, ю ковтысъясын, сотчӧминъясын да важ керас местаясын.

Поздйысьӧм

Позйыс ордалӧн сісь мырйын, пӧрӧм пу сьӧмӧсын, горсйын либӧ му пытшкын. Мупытшса позйыс кык жыръя – ӧтарас оланіныс, мӧдарас – сёян видзаніныс. Узьланінсяньыс боквыв кодйӧ содтӧд пырмӧсъяс, кытчӧ лӧсьӧдӧ асмогасянінъяссӧ. Сёянысла ветлывлӧ верст сайӧдз, куталӧ гагъясӧс да лёльӧясӧс, пӧткӧдчӧ тшӧтш вотӧсъясӧн. Арнас тулыс кежлӧ чукӧртӧ лыска пуяслысь да гумъя быдмӧгъяслысь кӧйдыссӧ, нянь ыбъяс вылысь тусь. Позйӧдзыс ваялӧ вомкӧтш сэрӧгъясас. Запассӧ лӧсьӧдӧ тӧвся узьӧм водзвылас. Быдсикас колана сёянторсӧ тэчӧ оз кыдз веськалӧ, а торъя чукӧръясӧ. Туялысьяслӧн висьталӧм серти, тӧвся став вӧлӧгаыс пӧ визяордалӧн чукӧрмылӧ нёль килограммӧдз.

Тӧвся узьӧмсьыс орда палялӧ косму тӧлысь пуксигӧн. Сэки вӧрыс и ваыс кыз лым улын на да, сёян кумса чӧжӧснас и посйысьӧ. Пышъялан кадас айясыс косясьӧны ӧта-мӧдыскӧд, медым лоны вермысьӧн да гозйӧдчыны эньыскӧд. Пытшписӧ энь ордаяс новлӧдлӧны кынӧмас тӧлысь чӧж. Ода-кора тӧлысь помын либӧ лӧддза-номъя тӧлысь пуксигӧн найӧ чужтӧны синтӧм да гӧнтӧм нёль-ӧ-вит пи. Пиянсӧ мамыс нёньӧдӧ аслас йӧлӧн нёль вежонӧдз. Том йылӧмыс ар кежлӧ верстяммӧны да петӧны асшӧр олӧмӧ.

Вӧралӧм

Визяордаяс – посньыдик да полысь пемӧсъяс, на бӧрся вӧтлысьӧны да тшапйӧдлӧны гырысьджык яй выв вӧрпаяс. 1930-ӧд воясӧ ёна паськавліс ордаясӧс кыйӧм. Сэки Коми муса вӧралысьяс быд во вӧлӧм иналӧны сюрсӧн-джынйӧн куӧдз. А сэсся вочасӧн татшӧм прӧмысыс дзикӧдз бырӧма, сы вӧсна мый кыйдӧс куяссӧ дугдӧмаӧсь босьтавны.

Рӧдвуж кыв вылын

Коми йӧз пемӧссӧ нимтӧны кык ногӧн – ордаӧн да визя ордаӧн. Татшӧмӧсь жӧ нимъясыс сылӧн матыс рӧдвуж кывъясын: перымса комилӧн – орда, визяорда, удмуртъяслӧн – урдо. Важ йӧз гӧгӧрволӧмаӧсь кыдзи визя бока ловлысь нимъяс. Ӧнія сёрниын орд кыдзи асшӧр кыв оз паныдасьлы, сы пыдди вӧдитчӧны рочысь босьтӧм бок кывйӧн. Важ нимыс кольӧма нӧшта кык юкӧна орд/ты «ребро» пытшкын. А удмуртъяс абу вунӧдӧмаӧсь, найӧ и ӧні на шуӧны оз «бок», а «урд» либӧ «урдэс», урдъёс висе «бока болят», урд вылын кылльыны «лежать на боку» да с.в. Ылыс рӧдвуж кывъясын лӧсялана весьтас эм сӧмын марилӧн, на ногӧн ордаыд урымдо.

Ӧшмӧсъяс

Ракин А.Н. Визяорда // Би кинь, 2012. – 10 №.