Жаков Пальӧ Кальӧ
Жаков Пальӧ Кальӧ | |
Жаков ранее 1930 | |
Чужан лун: |
18 (30) кӧч 1866[1] или 1866-ӧд вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лун[1] |
---|---|
Чужанін: |
|
Кулан кад: |
1926-ӧд вося тӧвшӧр тӧлысь 20-ӧд лун[1] (59 арӧс) |
Куланін: | |
Канму: |
|
Мыйся уджыс: |
Жаков Пальӧ Кальӧ (Пальэ Кале; Палалей Кале; Гара-морт, рочӧн Каллистрат Фалалеевич Жаков; 1866–1926) — коми гижысь, коми оласног тулысь, мир пасьтала нималана философ.
Олан туй
[вежны | Вежны кодировкаын]Каллистрат Жаков чужӧма 1866-ӧд вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лунӧ Вӧлӧгда губерниялӧн Усть–Сысольск карбердса Давпон грездын (ӧнi Сыктывкар). Помалӧма Усть–Сысольскын уездса училище (1879), Тотьма карын велӧдысьясӧс дасьтан семинария (1884). 1885-ӧд воын уджалӧма Вятка губернияса Холуницкӧй заводын. Вӧлӧма писарӧн Кӧрткерӧсын.
Велӧдчӧма Вӧлӧгдаса реальнӧй училищеын да 1891-ӧд воын пырӧма велöдчыны Петыркарса вӧр институтö, но сьöкыд висьöм вöсна эновтӧма, недыр кад велӧдӧма манастырын. 1896-ӧд воын пырӧма велӧдчыны Киевса университетлӧн физика-математика факультетö, а сэсся 1897-ӧд воын вуджӧма история–филология факультет вылӧ. 1889–1891-ӧд воясын велöдчӧма Петербургса университетын да лоӧма сэні велӧдысьӧн. Велӧдчигас пыдісянь туялӧма коми йӧзлысь олӧмсӧ да лӧсьӧдӧма туясян гижӧдъяс. 1911-ӧд восянь – профессор.
1908-ӧд воын академик В.М. Бехтерев корӧма К. Жаковӧс уджавны психо–неврологическӧй институтӧ. Велӧдӧма сэні 1917-ӧд воӧдз. 1917–1926-ӧд воясын олӧма Псковын, Юрьевын (Тарту, Эстония) да Ригаын (Латвия).
Кулӧма 1926-ӧд вося тӧвшӧр тӧлысь 20-ӧд лунӧ Ригаын, дзебӧма Пӧкрӧв шойна вылӧ. 1990-ӧд вося ӧшым тӧлысь 19-ӧд лунӧ К.Жаковлысь шойсö выльысь дзебисны Сыктывкарын Шӧр шойна вылö.
Гижан удж
[вежны | Вежны кодировкаын]К.Жаков гижис ёнджыкасö роч кыв вылын. Медводдза гижӧдъяссӧ – кывбуръяс, очеркъяс, висьтьяс вӧлі йӧзӧдӧма ХХ–ӧд нэм пуксигӧн Петербургын («Парма» небӧг лэдзанінын). Зэв тӧдчана да гижысьӧс паськыда нимӧдана уджъясӧн лоины «Сквозь строй жизни» (1912—1914) (комиöн «Олöм бужöдъяс вомöн») повесьт да важся коми йӧзлӧн олӧм йылысь «Биармия» поэма (1916). Жаковлысь гижöдъяссö бура донъялісны Максим Горький, Александр Блок, Валерий Брюсов да мукöд.
Сылысь гижӧдъяссӧ вуджӧдӧма латыш, маддяр да финн кывъяс вылӧ. Мойдъяссӧ йӧзӧдӧмаӧсь тшӧтш и суйӧр сайын.
Кальö Жаков отсалӧма Коми муысь петӧм уна йӧзлы, тшöтш и нималана социолог Питирим Сорокинлы.
Философия
[вежны | Вежны кодировкаын]Жаков вöлі пыдісянь мöвпалысь мортöн. Сылöн мöвпыс сöвмис материализм да атеизмсянь религиознöй мистицизмöдз. Сійö лöсьöдіс «лимитизм» философскöй велöдöм, кодлысь подувъяссö восьтіс нин аслас медводдза философскöй уджас «Теория переменного и предела в гносеологии и в истории познания» (1904). Унатор вöчис «художественно-философскöй критикаын». Тайö жанрас гижöма «Леонид Андреев и его произведения (Опыт философской критики)» (1909) да «Иван Карамазов. Попытка философского толкования романа Достоевского "Братья Карамазовы"» (1909) да мукöд удж.
Мукӧдтор
[вежны | Вежны кодировкаын]К. Жаков тшӧкыда волывлӧма Коми муӧ, вӧзйӧма нуӧдны школаса реформа, пыртны школаӧ коми кыв велӧдӧм, коми истории да культура велӧдӧм.
Гижӧдъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]Художествоа гижӧдъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]- Жаков К.Ф. Сквозь строй жизни. – СПб., 1912—1914. Ч. 1-4;
- Жаков К.Ф. На севере в поисках за Памом Бурмортом. С.–Петербург, 1905.
- Биармия, 1916.
Философияысь уджъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]- Жаков К.Ф. Понятие предела в математике (с точки зрения логики). – СПб., 1905.
- Жаков К.Ф. Принцип эволюции в гносеологии, метафизике и морали. – СПб., 1906.
- Жаков К.Ф. О преподавании этики в средних учебных заведениях. – СПб., 1908.
- Жаков К.Ф. Логика. С эволюционной точки зрения. – СПб., 1912.
- Жаков К.Ф. Основы эволюционной теории познания (Лимитизм). – СПб., 1912.
- Жаков К.Ф. Гипотеза, её природа и роль в науке и в философии. – Пг., 1915.
- Жаков К.Ф. Лимитизм. Лекция 1 [Валк], 1917.
- Жаков К.Ф. Учение о душе. – Юрьев, 1917.
- Жаков К.Ф. Лимитизм: Единство наук, философии и религии. – Рига, 1929.
Туясян уджъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]- Жаков К. Зырянскія сказки // Живая старина. СПб.: Тип. МПС (Тов. И.Н. Кушнеревъ и К), 1908. Выпуск I. С. 92–100; Выпуск II. C. 232–242.
- Жаков К. Этнологический очерк зырян // Живая старина. СПб., 1901. Вып. I. С. 3–36.
- Жаков К.Ф. Языческое миросозерцание зырян // Научное обозрение. 1901. №3. С. 63–84.
Паметь
[вежны | Вежны кодировкаын]- Жаковлысь нимсӧ новлӧ Сыктывкарын улича (2000-ӧд вося моз тӧлысь 15-ӧд лунсянь), Сыктывкарса 24-ӧд №-а шӧр школа, кӧні 2001-ӧд вося йирым тӧлысьӧ восьтӧма К. Ф. Жаков нима музей.
- 2016-ӧд вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лунӧ Э.А. Налимова нима Сыктывдін районса история да культура музейкӧд орччӧн Выльгорт сиктын восьтӧма К.Ф. Жаков нима сквер.
Öшмöсъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]- Канев С. Каллистрат Жаков: Жизнь и судьба. — Сыктывкар, 1990.
- Русская философия: Энциклопедия / Под общ.ред. М. А. Маслина. — М.: Алгоритм, 2007. — С.171.
- Kovalchuk S. Kalistrat Zhakov. Ideas of Limit Philosophy. — Proceedings of the Latvian Academy of Sciences, Section A, 1999, vol. 53, N 4/5/6/, pp.74–78 (латыш кывйöн).
- Каллистрат Фалалеевич Жаков: жизнь и творчество. — Сыктывкар: ГБУ РК «Центр «Наследие» имени Питирима Сорокина, 2016. — 66 с.
- Лимеров П. Ф. Каллистрат Фалалеевич Жаков. — Сыктывкар: Изд-во «Эском», 2021. — 296 с. – (Серия «Республика Коми: люди и время»).
Ыстӧдъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век / под ред. О. В. Богданова