Висер (Кӧрткерӧс район)

Висер Богородск
Му:	Рочму
Статус:	сикт
республика:	Коми республика
район:	Кӧрткерӧс район
Медводдза казьтыштӧм:	1485 во
Инлыдпасъяс:	0°00′ в. п. 0°00′ а. к.0° в. п. 0° а. к. 0, 0
Официал кыв	коми, роч
Олысьяс	760 морт (2007)
Час кытш:	UTC+3+3
Телефон код:	+7 8 2136
Пошта индӧс:	168057
Автомобиль код:	11, 111

Файл:Паметник (Висер).JPG

Айму вӧсна Ыджыд тышын усьӧмаяслы паметник — «Шогсьысь мам» (2012 во)

Висер (рочӧн Богородск) – Коми Республикаса сикт, Кӧрткерӧс районысь Висер сикт овмӧдчӧминса шӧрсикт.

География

Сикт пукалӧ Висер юлӧн шуйга берегас. Висерсянь Кӧрткерӧс юрсиктӧдз 92 км, Сыктывкар юркарӧдз 140 км.

История

1585 воын пасйӧма 9 овмӧса Вишера погост. 1608 воын вӧлӧма нин 9 овмӧс да 2 вичко овмӧс. 12 керкаын олысьыс абу вӧлӧма. Погостас вӧлӧма нин Пречистӧй Богородичалӧн пу вичко, пытшкӧсас — ӧбразъяс, небӧгъяс, сисьяс, джыннянъяс.

Висер погост 1634 воӧдз пырлӧма Ляльскӧй Треть улӧ. Даньсӧ мынтӧмысь ӧткажитчӧмаӧсь да лӧсьӧдӧмаӧсь торъя Висер вӧлӧсьт, лоӧма торъя податнӧй округӧн, а судейскӧй делӧ да ямскӧй повинносьт нуӧдӧмаӧсь Сыктывдінкӧд.

Висер погост — Сыктыв вомсянь вылыс Эжва вылын медважся сикт. 1585 воын казьтыштӧмаӧсь Маджа да Пезмӧг, 1608 воын перепись улӧ сюрӧмаӧсь Кортовскӧй д. да Кия пӧчинок. 1646 воын Сторожево, Шойнатскӧй, Усть-Кулом, Керчома, Усть-Нем, Кужба, Нёбдін. Ставныс найӧ 1646 воӧдз пырлӧмаӧсь Висер погостӧ, а 1678 восянь лоӧмаӧсь Кӧрткерӧсса, Кулӧмдінса да да Нэмдінса погостъясӧн да торъялӧмаӧсь Висер погостысь.

1720 воын вӧлӧма нин погост Нёбдін, д. Сторожевскӧй, а Висер ю бокын — пӧчинок Ивановскӧй да д. Нившера, сёрӧнджык — Спасвомын, Русановскӧй, Троицкӧй.

Вишера погост улын олысьяс шуӧмаӧсь 1800-ӧд вояс заводитчигӧн кыпӧдны кирпичысь Ен мамлысь выль вичко. Кирпичсӧ дасьтӧмаӧсь места вылын бокысь волӧм йӧзкӧд (ковмӧма, дерт, кык судта вичко вылад дасьтыны уна во. Ыджыдвидзса да Одыбса вичкояслы кирпичсӧ дасьтылӧмаӧсь 7 воӧн).

вичко стрӧитӧмсӧ заводитӧмаӧсь 1835 воын. Улыс судтасӧ помалӧмаӧсь да вежӧдӧмаӧсь 1849 воын. Кӧлӧкӧльняыс вӧлӧма пуысь 9 жынняна. Вылыс судта вӧчӧмсӧ помалӧмаӧсь 1851 воын, вежӧдӧмаӧсь 1856 воын. Каменнӧй кӧлӧкӧльнясӧ заводитӧмаӧсь вӧчны 1876 восянь. План да фасад сертиыс колӧ вӧлӧм вичко кӧлӧкӧльнясӧ джуджыдджыка вӧчны, но абу артмӧма колана ногӧн да вӧчӧмаӧсь ляпкыдджыка, а кольӧм кирпичсьыс тэчӧмаӧсь ӧти судта стрӧйба — I ступеня земскӧй училищелы, вӧчӧмсӧ помалӧмаӧсь 1889 воӧ.

Кӧлӧкӧльня стрӧитӧмсӧ помалӧмаӧсь 1890 вояс заводитчигас. Кык ыджыд жыннян (95 да 206 пудъяӧсь) вайӧмаӧсь 1910 воӧ, ыджыдджык жынняныслӧн кывйыс 8 пудйысь вӧлі сьӧкыдджык. Вайлӧмаӧсь жыннянъяссӧ гожӧмнас ыджыд пыжӧн, снасьт отсӧгӧн кыскӧмаӧсь, катӧдӧмаӧсь вичко дорас пуысь вӧчӧм ыджыд доддьын вӧвъяс да йӧз вынӧн.

Ыджыд жыннянъяссӧ лэптыны волӧмаӧсь 1912 воӧ Улляна манастырысь. Лэптӧмаӧсь блокъясӧн, мастернас вӧлӧма Кононов. Лэптігас ыджыд жынняныс абу тӧрӧма кӧлӧкӧльняас да усьлӧма муас, снасьтыс орлӧма жӧ. Ыджыд жыннянъяссӧ лэптыны волӧмаӧсь зэв уналаысь. Вичко ӧграда стрӧитӧмсӧ нуӧдӧмаӧсь ӧнія нэм заводитчигас, кирпичсӧ вӧчысьясыс бокысь жӧ волӧмаӧсь.

Вылыс вичкоӧ кайлӧмаӧсь Вознесенньӧ кежлӧ. Улысас гожӧмнас да тӧвнас поконикъясӧс сьылӧдӧмаӧсь, ремонт нуӧдлӧмаӧсь гожӧмнас.

Венчайтлӧмаӧсь дон босьтӧмӧн. Видз дырйи абу венчайтлӧмаӧсь, а сӧмын Рӧдитель ыджыд лун бӧрти. Венеч вӧлӧма мужскӧй и женскӧй. Бокӧ мунысьяслы сетлӧмаӧсь гижӧд венчайтчӧм вылӧ. Ыджыд жыннянӧн быд вӧскресенньӧ, асъя, ӧбедня да рытъя звӧнитлӧмаӧсь.

Поп ордын вӧлӧма метрика — чужысьяслӧн да кулысьяслӧн книга. Салдатпуясӧс босьтлӧмаӧсь поп книгаысь. Кулысьясӧс вайӧны вӧлӧм вичкоӧ, узьтӧдӧны папертын, мӧд луннас поп, вӧлӧм, сьылӧдас да нуӧны дзебны кладбище вылӧ. Кулӧмъясӧс 1634 воӧдз гуавны нулӧмаӧсь Ляли погостӧ, сы бӧрын дугдӧмаӧсь да гуалӧмаӧсь Висер погостас.

Висер погост XIX нэмын шусьылӧма Вишерско-Богородскӧйӧн. 1830 воын волӧма горнӧй инженер Трапезников эзысь да ыргӧнлысь куйланінъяс тӧдмалӧм могысь. Сё во сайын Петербургысь волӧма географ Бессонов Вологодскӧй губернатор Хвостовкӧд да кайлӧмаӧсь Висер юсӧ видзӧдлыны. Волӧмсӧ казьтыштӧма «Поездка по Вӧлӧгодской губерния к нефтяным его богатствам на реку Ухту» аслас 1908 вося гижӧдъясын. Висер сиктӧс казьтыштӧмаӧсь и 1848 вося Вологодскӧй губернскӧй ведомосьтъясын: Сыктыв карсянь 120 верст ылнаын, кӧні вӧр-ваыс кӧдзыд да зумыш, войвывса сьӧд вӧр пытшкын, туйсянь бокын, пукалӧ Вишера сикт. 1834 воын Висер вӧлӧсьт улӧ пырлӧма 191 овмӧс, 471 айлов да 773 эньлов, ставыс 1244 морт.

Висер юлӧн кузьтаыс 247 верст, усьӧны ю вылас шуйгала и веськыдла пӧвсяньыс: Льӧмъю, Енъю, Везъю. Пугдымъю, Ковъю да уна пӧлӧс вожъяс (ёльяс). Берегъясыс ӧтар-мӧдар боксяньыс крутӧсь, нюжвидзӧны гырысь нюръяс, ю вылас зэв уна изъя косьяс (порогъяс). Уна во чӧж вӧр пӧрӧдӧм вӧсна, юыс ёна ляпкаліс да гӧльмис, звер-пӧткаыс зэв этша коли.

Ёна кынмалӧм вӧсна уезднӧй земство нянь кӧйдыссӧ сетавлӧма ссудаӧн, ыджыд процентъяс вылӧ да унаӧн абу вермылӧмаӧсь мынтынысӧ, мый понда мам-батьлӧн уджйӧзыс вуджлӧма челядьыслы. 1870 воын уезднӧй земство шуӧма запасын кӧйдыс видзӧм могысь стрӧитны хлебозапаснӧй пунктъяс — «магазеяӧн» шусьылісны. Кӧйдыссӧ вайлӧмаӧсь Чукаыбын, Кебраысь, Ыбысь. Магазеясӧ вӧчлӧмаӧсь чер кежысь, пила абу на вӧлӧма, 1870 вояс заводитчигӧн. Подувсӧ вӧчлӧмаӧсь изйысь известкаӧн соралӧмӧн. Крышасӧ вевттьылӧмаӧсь керсӧ шӧри поткӧдӧмӧн да лӧсалӧмӧн. Йӧз велавлӧмаӧсь нин нянь пиӧ пуктыштны кач (косьтӧм ньывпу кырсь тойӧмӧн), пипулысь опилкисӧ да жуг, нянь судзсьытӧм понда.

Картупель «едак» вылӧ пуктылӧмаӧсь во кежлӧ ӧти пудӧвикӧн. Мусӧ абу бура небзьӧдлӧмаӧсь, абу мудйылӧмаӧсь. Первой мирӧвӧй война вылысь локтысьяс велӧдӧмаӧсь сюявны картупель кӧйдыссӧ гӧр улӧ да мудйыны. Кудель печкылӧмаӧсь кыза, суниссӧ гос пиӧ сюйлӧмӧн кыскӧны вӧлӧм трубка пыр да видзлӧмаӧсь сись пыдди. Юкалӧм сартас кыдз пу чуркаысь сотӧны вӧлі ворйӧ ӧгырсӧ гылӧдӧмӧн, шулісны пешаӧн, сы кежысь овлісны рытъяснас, а скӧтӧс идравлісны биа сартассӧ вомас курччӧмӧн.

Пила да самӧвар, тӧчила вайлӧмаӧсь кольӧм нэм помын, 80-90 воясӧ. Видз-му вӧчлӧмаӧсь вӧрсӧ кералӧмӧн, сотӧмӧн да мыръяссӧ перъялӧмӧн ӧнія нэмлӧн 20-ӧд воясӧдз. Вӧчӧм выль муяссӧ шулісны тыкӧлаӧн, самсӧ босьтлісны (кӧдзлӧм кӧйдыссьыс водзӧссӧ) 20 да унджыкӧс. Первой восӧ кӧдзлӧмаӧсь сю.

1860-ӧд восянь Висерын лоӧма Волостнӧй правленньӧ, пырлӧмаӧсь Висер вожса став пӧчинокыс да сиктыс, Эжвавывса абу нин пырлӧмаӧсь. 1861-ӧд воын воссьӧма Земскӧй училище. 1869—70 воясӧ училищеыс вӧлӧма Вӧлӧсьтса правленньӧ керкаын, велӧдӧма вичкоысь вежа ай Сократ Попов. 1882 восянь велӧдӧма тшӧтш Тотемскӧй учительскӧй семинария помалысь Мелентий Русанов, вӧлӧма нӧшта учитель Цивелев да закон велӧдысь Каплин. 1889-ӧд восянь училищеыс вӧлӧма нин вичкоӧн стрӧитӧм кирпичнӧй зданньӧын. 1909—1901 воясӧ велӧдчӧмаӧсь 31 зонка да нывка. Помалысьяслы сетлӧмаӧсь Евангелльӧ да свидетельство. 1885 воын Висер вожын олӧма 2556 морт, грамотнӧйыс вӧлӧма сӧмын 45 морт. Висерын вӧлӧма 72 овмӧс да 490 морт, воссьӧма поштӧвӧй станция.

Вӧлӧстнӧй Земстволӧн управленньӧын уджавлӧмаӧсь: вӧлӧстнӧй старшина да вӧлӧстнӧй писар, сельскӧй старӧста да сельскӧй писар. Старшина старӧстаысь торъявлӧма чеп йылын медальӧн, старшинаыслӧн, вӧлӧма ыджыдджык, вӧлӧма нӧшта налог босьтысь. Вӧлӧстнӧй старшинаӧс бӧрйылӧмаӧсь сельскӧй сход вылын 3 во кежлӧ. Аслас вӧлӧстнӧй писаркӧд кутлӧмаӧсь йитӧд Земскӧй Управакӧд поштӧвӧй станция пыр. Сход вылын бӧрйылӧмаӧсь Вӧлӧстнӧй суд 3 во кежлӧ жӧ 3 мортысь — ӧти пред да 2 член. Вӧлӧстнӧй правленньӧлӧн удж бӧрся видзӧдӧма урадник да волӧма 2 во пиас ӧтчыд карысь Земскӧй начальник. Вӧлӧстнӧй писарлӧн жалӧванньӧыс вӧлӧма 22 шайт, сельскӧйыслӧн 12 шайт тӧлыссяыс.

Вӧлӧстнӧй правленньӧлы керкасӧ стрӧитлӧмаӧсь воссигкежлас — 1860 во кежлӧ. Керка помас вӧлӧма сходъяс нуӧдан зал, стӧрӧжлы оланін да тюрьма. Вӧлӧстнӧй старшинаясӧн уджавлӧмаӧсь: Висерысь Мите Степан Калистратов, Тарас Ӧльӧксан Игушев, Марте Васька Ӧльӧксан Панюков Ыджыдвиддзысь. 1910-ӧд воын бӧрйылӧмаӧсь Як Епим Ивашевӧс, сельскӧй старӧстанас уджалӧма Савва Степан Якӧ Меников Вылибысь. Ване Сергей уджалӧма Як Епим бӧрти. Висерысь Борис Иван Попов уджавлӧма вӧлӧстнӧй старшинаӧн и вӧлӧстнӧй писарӧн, кулӧма 1913 воын, вывті грамотнӧй вӧлӧма. Миш пиыс карса училище помалӧм бӧрын велӧдӧма Висер школаын, сэсся босьтӧмаӧсь карӧ, уджавлӧма коми журналса редакторӧн, бӧръя кадсӧ — республикаса госпланын, 1937-ӧд воын пуксьӧдлӧмаӧсь Гулагӧ.

Вӧлӧстнӧй правленньӧлысь уджалысьяссӧ видзӧм могысь йӧзыслысь перйылӧмаӧсь сбор-подать. Удждонсӧ индылӧмаӧсь сход вылын, сэк жӧ, мый колӧ стрӧитны, ньӧбны да вӧчны правленньӧлы. Попӧс да саломщикӧс мездылӧмаӧсь сбор-податьысь. Правленньӧ нуӧдлӧма учёт рекрутскӧй повинносьт улӧ веськалӧм йӧзлысь, босьтлӧмаӧсь 21 арӧссянь. Кутлӧмаӧсь дон мынтытӧг прӧтивопӧжарнӧй дружина. Найӧ индылӧмаӧсь быд керкалы кутшӧм инвентарӧн, ковмас кӧ, кусӧдчыны, быд гожӧмын керкаяс вылӧ пуктӧдлӧмаӧсь ва тыра пельса, быд керка пельӧсын вӧлі инвентарлӧн пас - дӧскапом, нуӧдлӧмаӧсь гӧра-кӧдза да туруна видз семья лыд серти юклан учёт. Шулӧмаӧсь «мусюр» — Джиянсянь Шойнатыӧдз туй да уличаяс вӧчӧм-лӧсьӧдыштӧм кузя могъяс, тюрьма видзӧм вылӧ рӧскод.

1918 вося апрельсянь Вӧлӧстнӧй Земство шуны кутӧмаӧсь Вӧлӧстнӧй Сӧветӧн. Висер пырліс Усть-Куломскӧй уездӧ. Вӧлӧстнӧй Сӧветъяс нимсӧ вежисны 1929 воын да шусисны Сельскӧй Сӧветъясӧн. Уездъяс пыдди 1930-ӧд восянь лоины районъяс. Висер вожса 3 сиктсӧвет пырисны Сторожевскӧй районӧ, нӧшта районас пырис Эжваса 7 сельскӧй сӧвет.

1905—1907 вояссянь 1917 воӧдз зарубежнӧй фирмаясса дӧвереннӧйяслы договор серти пӧрӧдлӧмаӧсь стандартнӧй вӧр, 7 метр кузьта, 31 см кызта йылӧн, 1909 восянь 22 см кызта йылӧн, керйыслысь кык бок кырссьыштӧмӧн. Пӧрӧдысь аслас вӧлӧн ю дорӧдз кыскалӧма, да пурйӧн карӧдз кылӧдлӧма. Донтӧг примитлӧмаӧсь да долгӧн кольлӧмаӧсь. Вӧчлӧмаӧсь тӧвнас 100—200 керйӧдз.

1917-ӧд во бӧрын котыртчисны леснӧй районъяс. Вӧрын уджалысьлы кыпӧдісны баракъяс, ларёкъяс, пекарняяс. Висерын вӧлі сплавнӧй участок, 1935-ӧд воын бырӧдісны. 1929—1930-ӧд воясӧ вӧр дорын уджалӧм могысь котыртӧны леспромхозъяслысь постояннӧй кадръяс. 1935 воын леспромхозъясӧ вайӧны ӧткӧн уджалан лучкӧвӧй пила. Водзті уджавлісны пӧперешнӧйӧн, кыкӧн.

1903 воӧ Висерын воссьӧма Пельшӧрскӧй пункт, водзтісӧ волывлӧмаӧсь Пӧддельнӧйысь да Нёбдінысь лекаръяс. Нёбдін 1902 восянь вӧлӧма врачебнӧй участокӧн. Бабитчылӧмаӧсь бабушкаяс. Кузьма Ӧльӧксан гӧтырлӧн — Ӧсип Натальӧс бабитігӧн — кага юрыс орӧма да кувлӧма. 1915 воӧ локтӧма Висерӧ велӧдчӧм морт— Костоломова Мария Платоновна, сыӧдз уджалӧма бокысь мӧдӧдлӧм морт Афанасия Васильевна. Мария Платоновна вӧлӧма 1918 восянь коммунистӧн, оліс мужиктӧг, кулі 1949 воӧ.

Висерын фельдшеръясӧн уджавлӧмаӧсь Иван Лукич Вахнин, гӧтырыс — Евдокия Григорьевна велӧдлӧма школаын, Елькин Гаврил Алексеевич, уна семьяа, гӧтырыс неграмотнӧй, Анастасия Михайловна Шарапова, скӧр да ыждалысь вӧлӧма. 1927 восянь больничаын воссис приёмнӧй покой 15 койка вылӧ. Пӧлик Микулай Сандра вӧлӧма первой сиделкаӧн, сыкӧд сэсся уджалӧмаӧсь Санук Вась Анна, Микайлӧ Петыр Наста — Ыджыдвиддзысь. 1930—31 воясын Микулай Сандра велӧдчӧма карын 6 тӧлысь да сетӧмаӧсь медсестралысь свидетельство, вӧлӧма первой сестраӧн. 1930—31 воясын Висерын вӧлі брюшнӧй тифлӧн эпидемия, унаӧн куліны, тупкылісны школаын велӧдӧм.

1928 воын заводитісны стрӧитны больничалы амбулатория да приёмнӧй покой вылӧ 2 ыджыд корпус, помалісны 1930 воын. Мастернас медводз вӧлі Нечаев, помаліс Егор Хиршин Вомынысь. Ӧти корпуссӧ вевттьылісны чагйӧн, гӧтӧвитлӧмаӧсь дӧскаысь торъя стружйӧн да пилаӧн Ласей Пиля нылыскӧд — Устиньыскӧд.

Больнича стрӧитӧм бӧрын дзик жӧ пыр заводитӧны стрӧитны школа. Вӧрсӧ лэдзӧмын отсасисны больничалы да школалы трудгуж повинносьт пӧртӧм могысь сиктсӧветувса став олысьыс, но вӧрыс абу шогмӧма да торъя бригадаӧн лэдзӧмаӧсь выльысь. Школасӧ 2 воӧн жӧ эштӧдісны да 1932 волӧн мӧд джынсянь заводитісны велӧдны. Школа бӧрын стрӧитісны сельполы зэв ыджыд склад во гӧгӧрса запас продовольственнӧй тӧваръяслысь видзӧм могысь, сельполы жӧ стрӧитісны магазин. Больнича да школа стрӧитӧмын участвуйтісны бокысь волӧм мастеръяс: Керӧсысь, Пезмӧгысь.

1932 воӧдз школаыс 4-х класснӧй на, велӧдісны ӧтка керкаясын. Выль школа эштӧдӧм бӧрын, 1932—33 восянь заводитісны велӧдны семикласснӧя. 5 класс вӧлі начально-опорнӧй да ШКМ — школа крестьянской молодёжи, сизимӧд класс пыдди вӧлі 6 класс. 1936—37 воясын вӧлі первой выпуск начально-средньӧй школалӧн, ШКМ бырӧдісны. Первой директоръяснас вӧліны ШКМ-ас Сюзяыбысь Александр Михайлович Мишарин да Сладкоштиев Алексей Иванович, НСШ-ас Модест Петрович Конанов, сы бӧрын 1936—37 воясӧ кык директорӧс, Казаковӧс да Латкинӧс репрессируйтлісны.

Войнаӧдзыс Висерысь Михаил Григорьевич Ивашев, Михаил Иванович Попов да Михаил Александрович Габов, Сюзяыбысь Ионик Рудольфович Спартак да Егор Алексеевич Габов велӧдчылӧмаӧсь Сыктывкарса вузын да ставныс уджавлӧмаӧсь школаса директоръясӧн.

Педучилище помалӧм бӧрын велӧдлісны школаясын Иван Степанович да Иван Егорович Михайловъяс, кыкнанныс вӧліны офицеръясӧн да пӧгибнитісны. Василий Ефимович Ивашев да Александр Иванович Попов школаын велӧдысьясӧн жӧ вӧліны. 1952 воын лои шӧр школа. 1955 воын шӧр школасӧ помалӧмаӧсь квайтӧн.

Войнаӧдзыс и бӧрас уджавлісны банкса главнӧй бухгалтеръясӧн Пётр Васильевич да Михаил Елисеевич Поповъяс. Василий Филиппович Ивашев да Александр Александрович Игушев вӧвліны леспромхозса главнӧй бухгалтеръясӧн. Алексей Павлович Попов (Веселов) уджавліс Шойнатыын да Ухтаын райфоса завӧн, Сыктывкарын финансъяс кузя министрӧс вежысьӧн, зэв дыр уджаліс пенсия вылас петтӧдз стройбанкса управляющӧйӧн.

Александр Михайлович Михайлов кадрӧвӧй армиясьыс локтӧм бӧрын уджаліс сиктсӧветса юралысьӧн, райисполкомын секретарӧн, мӧдысь нулісны Ленинградӧ полкӧвӧй школаӧ Одыбысь Василий Ефимович Михайловкӧд во кежлӧ. Воӧм бӧрас бара уджалӧма райисполкомын, районнӧй газетса редакторӧн, сэсся партия райкомса первой секретарӧн Шойнатыын да Кулӧмдінын. 1942 вося гожӧмсянь вӧлі Отечественнӧй война вылын полкса комиссарӧн, локтӧм бӧрас бара уджаліс Шойнатыын партия райкомса секретарӧн. Александр Иванович да Дмитрий Иосифович Михайловъяс война вывсьыс локтісны майоръясӧн, бӧръяыс уджаліс партия обкомын, Сысольскӧй райкомса первой секретарӧн, ветеранъяслӧн сӧветса председательӧн. 1922 воын котыртчис потребительскӧй общество, медводдза юралысьӧн вӧлі Як Епим Семӧ, бухгалтернас Малап Иван. Сельпо сэки занимайтчис эз сӧмын тӧрговляӧн, но и заготовкаӧн. Сельпояс вӧліны 1930 воӧдз Сюзяыбын да Троицкын. Вӧлӧмаӧсь тшӧтш кыкнанас вӧлӧстнӧй сӧветъяс, но регыд уджалісны. 1923 воын котыртӧмаӧсь ТОЗ-лысь кредитнӧй тӧварышество, первой председательнас вӧлӧма Владимир Яковлевич Дедов, счетоводнас Пётр Васильевич Попов, членъяс: Калистратов И. М. Ивашев А. И. Вӧлӧма и торгзин — зӧлӧта примитны волывлӧмаӧсь карсянь, сдайтысьяслы сетлӧмаӧсь колана тӧвар. Водзті деньга пыдди сетлӧмаӧсь колана тӧвар, мынтысьлӧмаӧсь и зӧлӧтаӧн, вӧлӧма 5 руб., 10 руб., 7 руб., 50 коп.

1923 воын воссьӧма Шойнатыын Госбанк, 1924 воын нуӧдӧмаӧсь денежнӧй реформа. Вӧлӧстнӧй земство бердын вӧлӧма урадник да сылы отсасьысь 2 сотскӧй. Войнас, рытсянь асылӧдз дежуритлӧмаӧсь нӧшта на кыкӧн быд керкаысь ӧчередьӧн. Вӧлӧсьтӧдыс погремушкаӧн ветлӧмӧн. Поп, дяк, урадник, вичко да вӧлӧстнӧй правленньӧ доръясті ветлыны том йӧзӧс гажӧдчӧм могысь абу лэдзлӧмаӧсь. Вӧлӧстнӧй правленньӧ бердын вӧлӧма розгаӧн нӧйтысьяс 3 мортысь.

1918 воӧ котыртӧмаӧсь 3 мортысь военнӧй комиссариат, 2 мортысь комитет бедноты, коммунистъяслысь ячейка, крестьяналысь да салдатъяслысь вӧлӧстнӧй сӧвет, нырщикнас вӧлӧма Висерысь Игнат Ӧльӧксан Михайлов. Водзті армияас мунтӧдз тӧдмасьлӧма Висерын олысь ссыльнӧйяскӧд, война каднас, армияас, 1916 воын, пырӧма партияӧ, волӧма 1918 воӧ. 1919 вося мартын корӧмаӧсь, кыдзи партячейкаса секретарӧс карӧ да индылӧмаӧсь Кай-чердынскӧй полкса комиссарӧн, участвуйтӧма гражданскӧй война вылын, бӧрас уджалӧма уезднӧй да областнӧй органъясын, вӧлӧма обласьтса прокурорӧн. Архангельскӧй крайкомлӧн аппаратын уджалігӧн 1937 воын пуксьӧдӧмаӧсь кыдзи и унаӧс лагерӧ да кулӧма пукалігас Магаданын 1941 воӧ.

1930 воын котыртӧны 9 кӧзяйствоысь колхоз, но во джын абу вынсьӧдӧмаӧсь, пырлӧмаӧсь: Дзӧля Ӧльӧксан, Микайлӧ Ӧльӧксан, Пошма Вась, Як Наде Пиля Вась, Малап Иван, Сергей Вась Иван, Сӧпья Вась, Васюк Иван, Малань Анна да Марте Павел Ксения бать-мамтӧгыс. Первой юралӧма Дзӧля Ӧльӧксан (Игушев), сэсся Пошма Вась (Шейн), Счетоводалӧма Малап Иван, колхозсӧ нимтӧмаӧсь «Выль ордымӧн».

Висерысь 3-лысь овмӧссӧ кулачитлісны: 1) Вид Иванлысь — 2 мельнича выльысь вӧчлӧма, ӧтисӧ Видлӧ зятьыскӧд, Пошма Иванкӧд, Емӧль Васьӧлысь важ мельничасӧ косялӧма, мӧдсӧ Корӧса Ельӧ — челядьыскӧд. Гӧльяслысь донсӧ изӧмсьыс абу босьтлӧма. Ачыс гортас кувлі 1929 воӧ, куим пиӧс судитлісны. Вид Иван Васьӧс, Василий Иванович Игушевӧс, гӧтырыскӧд, Микита Аннакӧд, юклӧмаӧсь, медым оз судитны. Виталейӧс, вежа айлысь пиӧс да Марте Павелӧс — уджавлӧма вичкоса казначейӧн. Зажиточнӧявлӧмаӧсь Ване Ӧльӧксанӧс да Микиперсӧ, Як Епимӧс, Кирӧ Васькаӧс, Ди Степанӧс, Малап Ӧльӧксанӧс. Марте Павеллӧн ныла-пиа бать-мамсӧ кулачитӧм бӧрас гортсьыныс пышйылӧмаӧсь. Ксения арлыдсӧ 10 во вылӧ чинтӧмӧн да овсӧ вежӧмӧн (вӧлі Панюкова), пӧлучитӧма паспорт Некрасова овӧн, велӧдчӧма да помавлӧма Архангельскӧй Лесотехническӧй институт, Иваныс Сибирын войнаӧдзыс олӧма, Ксенияыс Украинаын уджалӧма, кулі Сыктывкарын.

1936—37 воясӧ Паджгаын велӧдчӧмаӧсь да вайӧдӧмаӧсь первой тракторъяс Марка Микулай Ӧльӧш — уджалӧма Висерын да Пӧлик Микулай Анна — уджалӧма первой Типӧсиктын. Зулӧбысь Митрӧй Иван Ӧльӧксан Миш — война бӧрас «министрӧн» шулісны, Паджгаын жӧ велӧдчӧма, 1938 вося апрель тӧлысьӧ карсянь вайӧдӧма зэв ыджыд да сьӧкыд трактор С-60, сэкся йи туй да посъяс ӧдва крепитасны. Муна пӧ вӧлі йи вывтіыс да пос вывтіыс синмӧс куньӧмӧн, а директорыс Напалков да замыс (Митьӧ Семӧ Висерысь) Шойнаты МТС-ас вотӧдз абу узьлӧмаӧсь. Первой корчуйталӧма посни муяслысь боръяссӧ Ыджыдвиддзын да Сюзяыбын, сэсся Висер юӧд карбасӧн абу лысьтӧмаӧсь вуджӧдны да келӧмӧн вуджӧдӧма, уджалӧма нюр вылын рельсъясысь вӧчӧм агасӧн, корчуйтӧма мыръяссӧ да пуяссӧ, сэсся йӧз чукӧртісны да сотісны, кодйисны бӧрӧздаяс.

1937 воӧ колхоз ньӧбӧма ГАЗ-АА 1,5 автомашина, вайӧдӧма да уджалӧма первой Ӧльӧксан Ӧльӧксей, сы бӧрын Сюзяыбысь Гриш Миш.

1939 воын «Выль ордым» колхоз босьтӧ няньлысь гектар вылысь 100 пудъя урожай, мыйысь видз-му овмӧсса выставка пасйӧ колхозӧс первой степеня дипломӧн, денежнӧй премияӧн да легкӧвӧй автомашинаӧн. Колхозса председательӧс, Павел Осиповичӧс, наградитлісны «За трудовое отличие» медальӧн. Петыр Иван Анналы, кыдзи медся бур дояркалы, сетлісны 1936 воын почётнӧй знак «К 15-летию Коми Автономии», а Марфа Алексеевна Игушевалы «Медбур овощеводлысь» ним, уджаліс 1939 восянь 1970 воӧдз. Капусталӧн урожайыс кыптыліс 250—280, а корнас 669 центнерӧдз ӧти га вылысь.

Марфа Алексеевнаӧс 1946 воын бӧрйылісны делегатӧн Коми АССР-лӧн 25 вося юбилейнӧй сессия вылӧ, кӧні наградитӧмаӧсь Почётнӧй грамотаӧн, бӧрынджык сетӧмаӧсь «Коми АССР-ын Народнӧй овмӧсса заслуженнӧй работник» ним да «За трудовую доблесть» медаль.

1940-ӧд воӧ «Выль ордым» колхоз ньӧбис локомобиль. Сэк жӧ вайисны Вомынысь тракторнӧй молотилка, налы сетӧмаӧсь 6 вӧла молотилка. Локомобильсӧ сувтӧдны воліс МТС-ын уджалысь, переселенеч Захар Венидиктович Гнидин. Локомобильсянь уджалісны молотилка, мельнича, няръясян да нирасян агрегатъяс. 1947 восянь кутіс уджавны локомобильсянь би сетан генератор, вӧчнысӧ воліс инженер Корнеевскӧй. Монтёръяснас вӧліны Поповцев да Ӧсип Кирӧ Ӧльӧксан, быд керкаын ӧзйисны электролампочкаяс. 1948 воын ньӧбисны местнӧй радиоузеллы радиоаппаратура да быд керкаын кутіс кывны радио. Первой радистӧн вӧлі Як Епим Миш. 1943 вося урожайысь «Выль ордым» колхоз сетліс 1944 вося тӧлын Оборона фондӧ 43 центнер нянь.

1953 воын вайисны ыджыд вынйӧра локомобиль да пилорама, йӧз вӧлисти мезмисны дольнӧй пилаӧн пилитчӧмысь.

Первой мирӧвӧй да гражданскӧй войнаяс вылын усьліс 19 морт, 8 морт сюрлі пленӧ, но ставныс волісны гортаныс.

Айму вӧсна ыджыд тышын вӧлі 247 морт, усис 140 морт. Война вылӧ нулісны Висерысь квайт нылӧс, Сюзяыбысь куимӧс, Типӧсиктысь ӧтикӧс. Фронт вылын унаӧн вӧліны офицеръясӧн. Марка Микулай Калистратовлӧн да Кирӧ Епим Ивашевлӧн семьяясысь усины нёль пиӧн, уналӧн куимӧн, кыкӧн. 1939 воын выль конституция серти медводдзаысь вӧліны местнӧй сӧветъясӧ бӧрйысьӧмъяс. Бӧрйылісны 25 депутатӧс, юралысьнас асланыс сессия вылын депутатъяс бӧрйылісны Ӧсип Павелӧс, секретарнас Ӧльӧ Ласей Мишӧс.

1925 восянь 1928 воӧдз Вӧлӧстнӧй сӧветса юралысьӧн уджалӧма Дзӧля Ӧльӧксан Игушев, сы бӧрын Типӧсиктысь Кузьма Ӧне Епим, Висерысь Микайлӧ Ӧльӧксан, Пиля Павел Ӧльӧксей, Пошма Вась, Сюзяыбысь Пӧлик Иван, Як Наде Пиля Микулай — уджаліс местнӧй сӧветъясӧ первойысь бӧрйысьӧмъясӧдз — 1939 воӧдз. Войнаӧдз, 1939 восянь Висерын уджавліс народнӧй судлӧн мӧд участок, тупкыссис война заводитчӧм бӧрас. Суддянас вӧлі Щанов. Война бӧрас, 1948 восянь 1954 воӧдз бара уджаліс народнӧй судлӧн мӧд участок, суддянас уджаліс М. Д. Шулепова.

1939 восянь Висерын уджаліс скӧтӧс примитан да начкан пункт, котыртысьнас да примитысьнас вӧлі Туре Петыр Миш Панюков, бырӧдісны кулӧм бӧрас, 1961 воӧ.

Бойняын уджалысь Панюков кувтӧдзыс уджаліс, 68 арӧса нин вӧлі кулігас. Участвуйтліс первой мирӧвӧй да гражданскӧй войнаяс вылын, 49 арӧсӧн нуисны ӧнія Отечественнӧйӧ, локтіс Германиясянь 52 арӧсӧн 1945 воын.

1951 воӧ котыртлісны Висерӧ леспромхоз да орслысь головнӧй аппарат, на улын вӧлі куим лесопункт: Большелугскӧй, Мартестанскӧй да Нившерскӧй, бырӧдісны 1955 воын.

1952 волы паныда войӧ Мартестан вӧр лэдзанінын вӧлі вӧрас уджалысь сезонникъяслӧн бокысь медалӧм рочьяскӧд тыш. Нёль медалӧм мортӧс, кодъяс дыша уджалісны, виисны, ӧтиклысь ранитчӧм вӧсна коксӧ вундылісны. Сезонникъяс пиысь 12 мортӧс судитлісны 5—8—10 да 25 воӧн, лесопунктса начальниксӧ, Василий Петрович Подоровӧс, 25 во жӧ, ставнысӧ мынтӧдісны пенсия ранитчӧм мортыслы ӧтмындаӧн. Пенсиятӧ войдӧр мынтылӧмаӧсь сӧмын первой мирӧвӧй войнавывса инвалидъяслы, социальнӧй службаыс абу вӧлӧма. Висер сиктсӧвет мынтыліс Типӧсиктысь Мельӧк Габӧлы — вӧлі кок пӧла да Висерысь Ӧсип Кирӧлы — дженьыд да чукля кока вӧлі, 13 шайтӧн. Царскӧй армияын 25 воӧн служитысьяслы мынтылӧмаӧсь пособйӧ 1 шайт 50 урӧн.

Отечественнӧй война заводитчӧмсянь усьӧм мам-батьлӧн челядьлы да ныв-писянь мам-батьлы заводитісны мынтыны пенсия да пособйӧ районнӧй собесъяс пыр. Война бӧрас заводитісны мынтыны пенсия пӧрысьяслы: нывбабалы 55 арӧссянь, мужичӧйяслы 60 арӧссянь, уна челядя мамъяслы, кага вайысьяслы вайтӧдзыс да вайӧм бӧрас пособйӧ.

1961 воӧ Висерса («Выль ордым») да Сюзяыбса («Ленинскӧй знамя») колхозъяс, председательяснас вӧліны А. Е. Попов да В. А. Микушев, ӧтувтчылісны ӧти «Дружба» колхозӧ. Ӧтлаасьӧм кӧзяйствоас председательнас вӧлі А. Е. Попов. «Дружба» колхоз 1967 воын, председательнас вӧлі М. А. Габов, сдайтлӧма 158 тонна картупель государстволы да 6 тонна капуста. Мӧскыдлысь лысьтылісны нин 2 тысяча литрысь унджыкӧн. Ӧти трудодень вылӧ мынтылӧмаӧсь 4 шайт 36 кӧпейкаӧн. 1962 воӧ .заводитлісны да помалісны 1964 воӧ дизель-электростанциялы зданньӧ стрӧитӧм 300 киловатта 3 дизельӧн. Бисӧ заводитісны сетны Ыджыдвидзса да Одыбса сиктъясӧдз.

Пошта однопроводнӧй телефонӧн заводитӧма уджавны 1928 восянь, 1975 восянь — АТС. Торъя библиотека сельсӧвет бердын — 1935 восянь.

Революция бӧрас вайлӧмаӧсь станок да уна пӧлӧс сунисъясысь Ване Митрейын кылӧмаӧсь дӧра, новлан паськӧм вылӧ.

Гожӧмнас грузтӧ ваявлісны ыджыд ас вӧчӧм пыжӧн гез йылысь кыскӧмӧн вадор пӧлӧн: ӧтик бӧжалӧ, 3-4 морт кыскӧны.

Телефона пошта лотӧдз ямскӧй станция кутлӧма Ӧгапинлӧн семья, сэсся Малап. Тӧвнас уна пӧлӧс тӧварӧн вузасьлӧмаӧсь, чукӧрмылӧмаӧсь 30 вӧлаӧдз, вӧлӧма базар сяма.

1968 воын январ заводитчӧмсяньыс Ыджыдвидзса, Типӧсиктса да Висерса колхозъясӧс ӧтувтлісны «Вишерскӧй» нима совхозӧ. Первой директорнас вӧлі Анатолий Егорович Попов, главнӧй бухгалтернас И. М. Панюков. Совхоз первой восяньыс вӧлі прибыльнӧйӧн, пыр вӧлі киысь-киӧ ветлан знамя кутысьӧн. 1972 воын нимсӧ вежлісны, шусьыліс «50 лет СССР», кыдзи ставсоюзса Победитель. Козьнавлісны гӧрд Знамясӧ век кежлӧ да сетлісны автобус, вайӧдліс С. И. Пыстин Ыджыдвиддзысь.

Йӧв лысьтӧмсӧ совхозын кыпӧдлісны 4 сюрсысь вылӧджык, куканьяслӧн привесыс содліс суткинас 700— 800 граммӧдз. Унаӧс наградитлісны орденъясӧн, медальясӧн, дона козинъясӧн. А. Е. Поповӧс наградитлісны Ленин, Трудӧвӧй Краснӧй Знамя, Знак Почёта орденъясӧн, ВДНХ-лӧн уна зарни медальӧн. 1986 воын Ыджыдвидзса торйӧдчисны висерса совхозысь, а Висерса, 1994 воын совхозлысь нимсӧ вежисны бӧр колхозӧ.

Висер вожӧ бокысь волӧм Тюве нима морт ылӧдз нимавлӧма, кыдзи великӧй предсказательӧн да кӧлдунӧн. Овлӧма Пугдым то вом дорын. Йӧз висьталӧм серти, локтігас Гӧрд чойӧ пуксьӧма нуръясьыштны, босьтас нопсӧ да чеччыштӧмаӧсь крысаяс. Дӧзмас да шуас крысаясыдлы, нопйысь горшасинныд кӧ пӧ, тіянлы ме бӧрся водзӧ не вӧтчыны, Висер вожтӧ не аддзывны. Висер вожын збыльысь крысаяс абуӧсь, вайӧдлӧм крысаяс оз жӧ рӧдмыны, гашкӧ, збыльысь Тювелӧн заговорыс мӧрччӧма.

Вичкоын друг кулысьясӧс абу сьылӧдлӧмаӧсь, джагӧдчӧмъясӧс да асьнысӧ лыйӧмӧн виысьясӧс кладбище вылӧ абу гуавлӧмаӧсь.

Висер мӧдлапӧлын, Кӧневал керӧсӧн местасӧ шуӧны, а керӧс вывсӧ шулӧмаӧсь Руч гӧраӧн, овлӧма Педӧр Иван, челядьыс: Лекан — усьлӧма важся война вылын, Клавди бокӧ верӧс сайӧ мунлӧма, Ӧндрей.

Педӧр Иваныслы гажтӧм лоӧма да керкасӧ сотӧма да вуджӧма вӧлӧсьтас. Ӧндрейыслӧн гӧтырыс вӧлі Ӧне Васька Окиль. Челядьныс 4 ныв вӧлі: Педӧра, Малань, Паладь, Наста. Ӧндрей ёна веруйтысь вӧлӧма, псалтыр лыддьылӧма. Киевӧдз да Соловкиӧдз ветлӧ вӧлӧм, ветлӧма ӧтчыд Ерусалимӧдз, вайлылӧма уна пӧлӧс пӧдаркияс. Мунігас, вӧлӧм, гӧтырыслы шуӧ: Окиль, пӧ, пока, ачыс жӧ и шулӧма, а мый пӧ эськӧ и лоӧ покаыс. Дыртӧ ветлігад быдторйыс вӧлӧма.

Ӧтчыд пывсяс, тшӧктас корлыны попӧс да сьылӧдны, мавтӧдас елейӧн, водас да шуас, ме пӧ сэсся кула, кыдз шуӧма, сідзи и кулӧма. Льӧм юын посёлок жӧ вӧлӧма, Висер ю боксянь ӧти верст ылнаын, вайлӧмаӧсь воронежскӧйясӧс, олӧмаӧсь баракъясын. Комендантнас вӧлӧма Зулӧбысь Якӧ Митрӧй, сэсся нулӧмаӧсь мӧдлаӧ.

Крестъяс вӧлӧмаӧсь Керӧсӧ-Пасвомынӧ каян туйвежын, Выльді вылын, уйтӧ каянінас, Пӧскӧтинаын — вис дорас кык ю костас. Діын, Ӧгапин ӧшинь улын, кладбище вылын — Микул крест, Шор дорын, Ване крест — катыд яг вылын, Васюклӧн вӧлі жӧ, Видйын — мельнича дорас. Петыр видз дырйи, Енъяслӧн ӧбразъясӧн кытшовтлӧмаӧсь да крестъяс дорас сувтлӧмаӧсь. Ньывсер да Висер юяслӧн ванас берег дорас мыссьылӧмаӧсь.

Сов вайлывлӧмаӧсь Сереговысь еджыдӧс, Усольеысь нюдзвижӧс, нильӧгджык да соладжык вӧлӧма, баддьысь вӧчӧм кульясын. Кама дорса Чердынь гӧгӧрса муяссӧ нимтылӧмаӧсь Коммуӧн — Комияслысь муӧн.

Войнаӧдз Гриша Васьлӧн керкаыс сотчыліс, ӧзйӧма сасянь тулыснас Преполовенньӧ лунӧ, Гриша Васьыс гортас абу вӧлӧма.

Гриша Еленаыслӧн ӧти пи сотчылӧма, мӧд пи гожӧмнас купайтчигӧн пӧдлі.

Гришӧ Пролӧыс гумла дорын Прокӧ воксӧ ружьеысь лыйӧмӧн виліс, ӧти рынышын (батьныслӧн) вӧдитчылӧмаӧсь да нянь вӧсна венӧ воӧмаӧсь. Пошма Иван Нёбдінса вӧр лэдзысьяс бӧрся гажа юрӧн вӧтчӧма, вӧрас юӧмаӧсь, венӧ усьӧма Ивӧ Ӧне Опонькӧд да клеймаӧн юрас вартӧмысь кулӧма. Писӧ Сергейӧс, Сергей Степан Семӧ пуртӧн сутшкыліс да кувлі жӧ.

Сандра Петыр Сергей, тесьтсӧ Пасвомынысь, Ӧнтипӧс видз вӧсна видӧма. 1927 вося тулысӧ Кӧрмушын лысьтысьысьяс дорӧ пыжӧн вуджигӧн ытва дырйиыс гажа юраӧсь вӧлӧмаӧсь да вӧйӧмаӧсь: Турӧ Петыр Егор да Столяр Ӧсип Епим, Егорӧс мӧд луннас и аддзӧмаӧсь, а Епим дыр абу сюрӧма, пыжас вӧлӧмаӧсь нёльӧн. Турӧ Митрӧй Васьӧс да Педя Ӧльӧксанӧс спаситӧмаӧсь.

1930 вося тулысӧ Котласӧдз пур кылӧдӧм бӧрын Конӧ Ӧльӧксей Опонь Сыктывкарса Кырувсянь локтӧма гортас подӧн ӧти лунӧн, воӧма шонді лэччытӧдзыс, вайлӧма деньга да шобді тупӧсь.

Войнаӧдзыс 1937—38 воясся тӧлын воліс первойысь самолёт да пуксьыліс Висер сикт весьтӧ йи вылас.

1942 вося тулысӧ ытва дырйи, май 24 лунӧ, Висерсянь сюзяыбсаӧс мӧдлапӧлас пыжӧн вуджӧдігӧн вӧйӧма 5 морт: перевозчикыс — Киприян, Мишӧ Тикӧн, школьникъяс — Петыр Васьлӧн Ваня, агроном Макаровлӧн Геня, Харитон Васьлӧн Нида.

1979—90 воясӧ Висерын вӧлі зэв уна пӧжар, 1991 вося декабрын сотчис тыра мӧсъясӧс вайсьӧдан картаыс, мӧсъясыс да куканьясыс 149 юр, сотчис тшӧтш скӧтсӧ дӧзьӧритысь-дежуритысьыс, Нина Станиславовна Евтух, войся сменаӧ заводитӧм бӧрас. Мыжаяссӧ ӧнӧдз на эз аддзыны. 1994—95 воясӧ сотісны шӧр школа да интернатсӧ став эмбурнас. Сельполӧн сотчис порсь картаыс да уна мукӧд объект. Ӧткалӧн сотчис 8 керка да сотчисны 3 морт. Бӧръя 30 вонас вӧйисны, лыйсисны да джагӧдчисны 30 гӧгӧр морт.

Важся стрӧйбаяс, кодъясӧн позис на пӧльзуйтчыны, сиктса администрация пилитӧдіс пес вылӧ, шогмана материалсӧ (ӧдзӧсъяссӧ, ӧшиньяссӧ, тьӧс-плакасӧ) гусявлісны.

1990 воын косялісны магазея, 1996—97 воясӧ вӧвлӧм 3 класса школа, сельполысь столӧвӧй да 2 тӧварнӧй склад.

Ен мамлӧн кӧлӧкӧльнятӧм да кресттӧм юра вичкоыс киссьӧм да жугласьӧмыс вӧсна шогӧ уськӧдӧ олӧма йӧзӧс, сы вӧсна, мый некод тӧждысьысьыс абу.

Войнаӧдзыс улыс судтанас вӧдитчыліс «Выль ордым» колхоз, видзлісны вартӧм нянь, война бӧрас улысас видзліс жӧ колхозыс вартӧм няньсӧ, а вылысас леспромхозлӧн орс, видзліс во гӧгӧр кежлӧ вайӧм пызь.

Ӧні улыс судта служитӧ кинолы да клублы, выліас 1967 восянь — библиотека. Ортсы ӧшинь рамаясыс жугласьӧмаӧсь, кӧртӧн эжлӧм вевтыс сімӧма да уналаті виялӧ ваыс стенъяс да йиркыс вылӧ.

Николай Киприяновичлӧн шыӧдчӧм вылӧ, 1979 воын КПСС-лӧн обком вочавидзліс «Висерса вичколӧн пӧ историческӧй тӧдчанлуныс абу, государстволӧн охрана улын оз сулав, тупкӧмаӧсь 1932 воын. Йӧзлӧн корӧм серти да Коми АССР-са архитектуракӧд сёрнитчӧм подув вылын, сетӧма колӧм серти вӧдитчыны».

Тӧдчана йӧз

• Висер Вась (Василий Иванович Попов) (1921—1991) — ен кыв паськӧдысь, ен небӧгъяс комиӧдысь, йӧзӧс бурдӧдысь.

Тӧдчана эмторъяс

• Айму вӧсна Ыджыд тышын усьӧмаяслы паметник — йӧз костын паметниксӧ шуӧны «Шогсьысь мам» (рочӧн:«Скорбящая мать»).
• Енмам чужӧмлы сиӧм вичко (рочӧн: Церковь Рождества Пресвятой Богородицы)
• Александр Игнатьевич Михайловлы казьтылана пӧв — Висерын чужысьлы, политикаӧ да общественнӧй уджӧ пырӧдчысьлы.

Ӧшмӧсъяс

• Атлас Республики Коми. – Москва, 2000.
• Жеребцов И.Л. Где ты живешь: Населенные пункты Республики Коми. Историко-демографический справочник. – Сыктывкар, 2000.
• История Коми с древнейших времен до конца XX века: В 2-х т. / Под общей редакцией А.Ф. Сметанина. – Сыктывкар, 2004.
• Республика Коми: Административно-территориальное деление на 1 августа 1992 г. Издание пятое. – Сыктывкар, 1992.
• Республика Коми: Энциклопедия. – Сыктывкар, 1997-2000. – Т. 1-3.
• Панюков И. М. Висер вож да сэтчӧс олысьяс йылысь пасйӧдъяс. Кӧрткерӧс, 1999.

Ыстӧдъяс

Висер сиктувса оланінъяс
Ӧнія оланінъяс: Висер • Лунь • Пасвомын • Сюзяыб • Типӧсикт • Коркӧя оланінъяс: Вид •