Пурт

Сёян пуртъяс

Пурт тайӧ (оружие) да инструмент.

История

Медся важ нӧшъяс паныдасьлісны палеолит кадӧ да вӧліны изйысь. Медводз вӧдитчисны кремневой шлапъясӧн, сёрӧнджык на дорӧ содтісны пу либӧ кось ручкаяс. Нӧшта вӧчлісны нӧшъяс косьысь, пуысь да бамбукысь.

5000 во сайын нин йӧз кутісны уджавны металл вылын, мый вайӧдіс ыргӧн да ыргӧнысь вӧчӧмъяс лӧсьӧдӧмӧ. Лунвыв Америкаын пуртъяс вöчлiсны зарниысь. Чугун эраӧ вуджӧмӧн чугун лыяс кутісны вермыны бронза лыяс вылын.

Промышленнӧй революция вежис нӧш перйӧм, лоис заводскӧйӧн да технология боксянь ёнджыка сӧвмӧмӧн. Складнӧй нӧжъяс лоины йӧзкостсаӧн.

Выль нӧш лӧсьӧдан шӧринъяс артмисны Шеффилд карын (Англия), Золингенын (Германия), Эскильстунаын (Швеция) да Россияса Ворсмаын да Златоуст карын. 2005 воын «Форбс» журнал пасйис лыаӧс морт историяын медся тӧдчана инструментӧн.

Компонентъяс

Кӧч артмӧ кык шӧр юкӧнысь:

1. Дорыш.

2. Ручка (сьӧд) — ручкалӧн шӧр юкӧн, веськыда кутчысьӧма киӧн.

3. Лезвиеыс кӧ ӧти точкаын клиновӧй формаа сходитчӧ аслас пом дорӧ, сійӧс шуӧны лезвиелӧн шӧрӧн.

4. Лезвиелӧн заточеннӧй бокыс шусьӧ лезвиеӧн либӧ резӧдан ӧшиньӧн. Лезвиеыс вермас лоны гӧгрӧс либӧ пила зубаа (зубчатӧй лезвие — зубчатӧй лезвие).

5. Лопаткалӧн сійӧ юкӧныс, коді нюжалӧ лезвие дорӧ, шусьӧ наклонӧн.

6. Лезвиелы паныд боксӧ шуӧны лезвиелӧн прикладӧн.

7. Мукӧддырйи лезвиелӧн бокӧвӧй вывтаслун вылын (голомения) лӧсьӧдӧны канавкаяс — долинаяс, кодъяс лӧсьӧдӧны лезвиесӧ кокньыдджыкӧн. Лезвиеын вермас лоны голомен, но артмӧны лезвие дорӧ наклонъясысь да задница дорӧ наклонъясысь, сходитчӧны ребраяс дорын.

8. Ручкакӧд орччӧн сулалысь лезвиелӧн заточитӧм юкӧныс шусьӧ лезвиелӧн каблукӧн.

9. Лезвие да ручка костын эм крест, сідзжӧ неточнӧя шусьӧ крестӧн либӧ дорйысьӧн (франсуз кывйысь garde «защита»), коді дорйӧ кисӧ. Мукӧд нӧшъяслӧн модельяс вылын (шуам, НВУ дайвинг нӧж) охранник пыдди пуктӧны ручка, коді дорйӧ унджык охранникысь.

10. Ручкалӧн лезвиесянь медся ылын юкӧныс шусьӧ юрӧн либӧ помельӧн.

11. Мукӧддырйи тайӧ юкӧнас лӧсьӧдӧны ӧшинь, код пыр нуӧдӧны шнур.