Палау
| |||||
| |||||
| Кыв | Палау, Япон. | ||||
| Юркар | Нгерулмуд | ||||
| Медыджыд каръяс | Корор | ||||
| Веськӧдлан ног | президент республика | ||||
| Томас Ременгесау | |||||
| Каналан эскӧм | да | ||||
| Мувывтор | 458 км² | ||||
| Йӧзлӧн лыд | 21 431 гӧгӧр | ||||
Палау - войвывса страна Филиппинскӧй заливын Лӧнь океанын. Меститчӧма Филиппинъяссянь 800 км сайын.
Территория ыджда – 458 км². Палауын олӧ 20 сюрс гӧгӧр морт. мужичӧй. Юркарыс - Нгерулмуд. Районлӧн мутасыс юксьӧ 16 штат вылӧ.
Этимология
[вежны | Вежны кодировкаын]Палауын дiяслӧн нимыс, чайта да, артмӧма beluu («сикт») кывйысь, либӧ aibebelau («косвеннӧй вочакывъяс») кывйысь, мый йитчӧма творение йылысь мифкӧд. «Палау» ним воис англия кывйӧ испан кывйысь. Лос Палаос пыр сійӧ. Палауын. Англия кыв вылын дiяслöн архаичнöй ним вöлi «Пелев дiяс». "Палау" оз ков ӧткодявны "Пулаукӧд", малай кывйӧн, коді вежӧртӧ "остров", коді паныдасьлӧ регионса некымын места нимысь.
География
[вежны | Вежны кодировкаын]География Палау, Рытыввыв Лӧнь океанын войвывса войтыр, — тропикса мичлунлӧн, саридзвывса уна сикаслунлӧн да аслыспӧлӧс геологическӧй формацияяслӧн калейдоскоп. 340-ысь унджык дiысь артмöм, кöть и унджыкыс йöзтöм, тайö архипелагыс шензьöдана вулкан веркöсъяслöн, коралл атоллъяслöн да известковöй скалаяслöн öтувъялунöн, öтувтчöма кристалл кодь сöстöм лагунаясöн.
Филиппинъяссянь асыввылын матысса 800 км сайын Палау — ландшафтъяслӧн мозаика. Медся ыджыд дiыс, Бабельдаоб, вулканысь артмöма да сэнi скульптураа гöра, кодi паныдасьö лунвылын гырысь коралл атолъяскöд, кыдзи Пелелиу да Ангаур. Известковӧй скалаяс, коралл рифъяслӧн эрозиялӧн помка, серпасалӧны живописнӧй серпасъяс, торйӧн нин кор на вылӧ паськалӧны Лӧнь океанлӧн помтӧм ваясыс. Палаулӧн шӧриныс — сылӧн паськыд коралл рифъяс да лагунаяс, артмӧдӧны сӧвмӧм саридз экосистема, коді лоӧ архипелаглӧн медся ыджыд озырлунъясысь ӧтиӧн. Нималана изъясын дзебöм ва улын пещераяс да туннеляяс кыскöны мир пасьталаысь водолазъясöс.
Климат
Тропикса саридз, мый гӧгӧрвоӧдӧ во гӧгӧр ыджыд температура, 27°C гӧгӧр, да ыджыд шоныдлун. Осадокъяс ёна овлӧны да усьӧны во чӧж, но торйӧн ёна овлӧны зэръяс дырйи майсянь октябрӧдз. Муссоннӧй тӧвъяс йитчӧмаӧсь поводдякӧд, а кадысь кадӧ, июньсянь ноябрьӧдз, войвывса дiяс вылын вермасны лоны тайфунъяс.
Ва ресурсъяс
Найӧ ворсӧны шӧр роль Палау олӧмын. Лӧнь океан, коді мыськалӧ сылысь берегъяссӧ, абу сӧмын сёян-юан да сьӧм подув, но и уна сюрс сикас саридзвывса олӧмлӧн оланін. Коралл рифъяс, гӧгӧрса архипелаг, мича пейзаж да ва улын мирлӧн уна сикаслун. Ыджыд пай пуктӧны пытшкӧсса лагунаяс тшӧтш дiяслӧн экологияын, а ыджыдджык дiяс вылын эмӧсь ичӧт юяс да тыяс, кодъяс сетӧны татчӧс олысьяслы чӧскыд ва.
История
[вежны | Вежны кодировкаын]Медводдза овмӧдчысьяс, чайта да, воисны войвывса дiяс вылӧ 3 сюрс во сайын гӧгӧр, аскӧдныс вайисны асланыс озыр традицияяс да саридзвывса ветлӧм, чери кыйӧм да видз-му уджалӧм кузя тӧдӧмлунъяс. Сӧвмис сложнӧй социальнӧй тэчас, рӧдъяс да сиктъяс вылын подуласьӧмӧн, лӧсьӧдӧм культурнӧй да дінмуса донъясӧн. Скалаяс вылын серпасъяс да артефактъяс висьталӧны важ палаусаяслӧн сӧвмӧм искусство да озыр духовнӧй мир йылысь.
Колониализм
Европаса дворец восьтӧмӧн заводитчис колониальнӧй кадколаст. Медводз испанечьяслӧн интересыс эз ыджыд, но сёрӧнджык, XIX нэм помын, войвывъяс пырисны Германиялӧн, а сэсся Япониялӧн ки улӧ. Японияын уджӧн могмӧдан отсӧг сетан кадколаст, а сідзжӧ военнӧйяслӧн эмлун, сьӧкыд помкаясӧн Мӧд мирӧвӧй война дырйи. Палауын тыш колис гырысь пас войвывса историяын.
Асшӧрлун дорӧ туй
Война бӧрын Палау пырис США-лӧн контроль улӧ. Заводитчис асшӧрлун нуӧдӧмлӧн ӧдйӧ мунысь процесс, кодлӧн кульминациаыс лоис 1981 воын Оланпас вынсьӧдӧмӧн. Асшӧрлунысь кузь тыш помасис 1994 воын, кор Палау лоис сувереннӧй государствоӧн. Америкаса Ӧтувтчӧм Штатъяскӧд асшӧр ӧтувъялун йылысь сёрнитчӧм вайӧ экономическӧй отсӧг да поддержка, но торъя тшупӧда войтыркостса отсӧг Америкаса Ӧтувтчӧм Штатъяссянь.