Кивиыли

Кивиоли ( эст. Kiviõli ) тайӧ Эстонияса кар, Ида-Виру уездса кар. 2017 вося рака тӧлысьсянь сійӧ лоӧ Люгануса приходлӧн административнӧй шӧринӧн. Меститчӧма Эстониялӧн войвыв-лунвылын.

Эстонияын меставывса асвеськӧдлан органъяс реформа бӧрын сійӧ вӧлі асшӧр кар муниципалитетӧн да эз пыр некутшӧм приходӧ.

История

Эстониялӧн Медводдза Республика дырйи водзӧ сӧвмис нефть сланецъяс перйӧм, странаӧс могмӧдіс колана энергетика ресурсӧн. Сикт быдмис, кыскис уджалысьясӧс да сӧвмӧдіс ассьыс инфраструктурасӧ. Но Кивиоли збыльысь ёна сӧвмис сӧвет кадӧ, кор 1946 воын сылы сетісны карлысь статус. Нефть сланецъяс перйӧмсӧ содтісны максимумӧдз, медым могмӧдны сӧветскӧй промышленносьтлысь нуждаяссӧ. Сöвмис кар, кыптiсны выль олан керкаяс, школаяс, больничаяс, детсадъяс — ставыс, мый колiс рабочöй класслöн олöмлы. Карса олысьяс пиысь унджыкыс ӧти либӧ мӧд ногӧн йитчӧмаӧсь шахтаясын, карьеръясын да переработайтан заводъясын уджалӧмкӧд.

1991 воын Эстониялы асшӧрлун босьтӧмсянь Кивиолиын, кыдзи и уна мукӧд промышленнӧй карын, паныдасьлӧны экономика боксянь сьӧкыдлунъяскӧд. Нефть сланецъяс перйӧмлӧн чинӧм, мый артмис чинӧм корӧмъясысь да гӧгӧртас видзӧм кузя тӧждлунъясысь, вайӧдіс заводъяс пытшкӧсса уджӧ, уджтӧмлун содӧмӧ да йӧзлӧн ӧтувъялунӧ.

Экономика

Медшöр предприятиеыс – сланечнöй химия завод.

Кар дорын эм 2 шыблас кучик, кодъяс артмисны нефть сланецъяс перйӧмысь да переработайтӧмысь шыбласъясысь. 2013 вося февральын ӧти жугӧдчан куй вылын восьтісны приключенческӧй спорт шӧрин (Kiviõli Seikluskeskus). Карлӧн лунвыв бокын эмӧсь эксплуатациысь бырӧдӧм нефть сланечнӧй рудникъяс (Кивиоли рудник). Карсянь 10 км сайын сулалӧ Айду Веемаа ва мир, аслыспӧлӧс искусственнӧй ландшафт каналъясӧн, кӧні позьӧ заниматься ва спортӧн, ветлыны ва походъяс вылӧ да нуӧдны вылыс тшупӧда спортивнӧй мероприятиеяс. Кивиолиын мунӧ традиционнӧй войтыркостса спортивнӧй мероприятие — Кивиоли мотофестиваль.

Транспорт

Карса йӧзкостса транспортлӧн медшӧр формаыс — автобусъяс. Найӧ уджалӧны некымын локальнӧй туй вылын, кодъяс йитӧны Кивиолилысь торъя районъяссӧ, а сідзжӧ кардорса туйяс вылын, кодъяс йитӧны карсӧ суседскӧй посёлокъяскӧд, кыдзи Кохтла-Ярве да Йохви.

Транспортировка тшӧкыда нуӧдӧны асшӧр компанияяс, кодъяс уджалӧны меставывса либӧ регионса асвеськӧдлан органъяскӧд контрактъяс серти.

Бӧръя воясӧ тшӧтш содӧ велосипедӧн ветлӧмлӧн йӧзкостсалуныс, карын ӧдйӧджык лӧсьӧдӧны лӧсялана инфраструктура. Та кындзи, уна олысь ёнджыка радейтӧны ветлыны кар гӧгӧр кокӧн, торйӧн нин неыджыд дистанцияяс вылын.

Кӧсйӧны выльмӧдны автобуснӧй парк, паськӧдны маршрут вез, а сідзжӧ лӧсьӧдны выль велосипед туйяс да машина сувтӧданінъяс. Тӧдчана туйвизьӧн лоӧ йӧзлӧн став категориялы, сы лыдын вермытӧмъяслы, ӧтувъя транспортӧн ветлӧмлысь позянлунъяс содтӧм.

Карын эм Кивиоли кӧрт туй вокзал Таллин-Нарва линия вылын.

Население


1959	1970	1979	1989	2000	2010	2011	2012	2018	2020	2021
10 444	↗ 11 153	↘ 11 039	↘ 10 353	↘ 7 269	↘ 6 606	↘ 5 634	↘ 5 502	↘ 5 097	↘ 4 841	↘ 4 725