Каунас
Каунас — Литваын мӧд кар, меститчӧма Неман да Нерис юяс ӧтлаасьӧмінын. Сійӧ абу сӧмын страналӧн тӧдчана экономика шӧрин, но и культура юркар.
| Каунас Kaunas | |
Канпас
|
Дӧрапас
|
| Му: | Литва |
| Статус: | юркар |
| Медводдза казьтыштӧм: | 1361 |
| Кар: | 1408 восянь |
| Инлыдпасъяс: | |
| Мутас: | 157 км² |
| Высота над ур-м моря: | 47 м |
| Официал кыв | литва |
Висьт
[вежны | Вежны кодировкаын]XIII - XIV нэмъяс
[вежны | Вежны кодировкаын]Каунас йылысь медводдза казьтылӧмъяс паныдасьлӧны XIII нэмся летописьясысь, кӧть и археологическӧй аддзӧмторъяс петкӧдлӧны, мый тайӧ местаын водзджык овлӧма оланін. Каунас сӧвмӧдӧмын ыджыд пай пуктіс сылӧн стратегическӧй меститчӧм кык ю – Неман да Нерис – йитчӧм местаас.[1]
Литваса Ыджыд герцогстволӧн кадколаст (XV - XVIII нэмъяс)
[вежны | Вежны кодировкаын]Литваса Ыджыд герцогство пытшкын Каунас сӧвмис кыдзи тӧдчана вузасян шӧрин. Кар пырис Ганза лигаӧ, мый отсаліс сылӧн экономика сӧвмӧмлы. Тайӧ кадколастас стрӧитісны уна готика вичко да керка.
Роч империя (XVIII - XX нэмъяс заводитчигӧн) .
[вежны | Вежны кодировкаын]Польша-Литва öтувъялун юксьöм бöрын Каунас пырис Роч империяö. Карлӧн экономическӧй серпасыс кутіс бурмыны, но Наполеонлӧн Россияӧ уськӧдчӧм бӧрын Каунас босьтіс ыджыд пай. Кар лоис тӧдчана военнӧй шӧринӧн да тані стрӧитісны крепость, коді ворсісны роль Медводдза мирӧвӧй война дырйи. Тайӧ кадколастыс тшӧтш лоис промышленносьт да инфраструктура сӧвмӧмӧн.
Литвалӧн «Временнӧй столица» (1918 - 1940)
[вежны | Вежны кодировкаын]Медводдза мирӧвӧй война да Литвалӧн асшӧрлун йылысь юӧртӧм бӧрын Вильнюс босьтіс Польша да Каунас кад кежлӧ лоис страналӧн юркарӧн. Тайӧ кадколастыс вӧлі национальнӧй быдман, культура да экономика сӧвман кадӧн.
Мöд мирöвöй война да Сöветскöй кад (1940-1990)
[вежны | Вежны кодировкаын]Мöд мирöвöй война дырйи Каунасö босьтiсны фашистскöй Германия. Немеч войскалӧн водзӧ мунысь юкӧнъяс пырисны карӧ 1941 вося июнь 24 лунӧ рытнас (найӧ вуджисны ю кузя судноӧн — взрывайтісны Неман кузя мӧс), кодӧс контролируйтісны прогерманскӧй литовскӧй активистскӧй фронтлӧн отрядъяс ( ЛФА), коді бунтуйтіс войналӧн медводдза лунӧ. Та бöрын мунiсны еврейяслöн погромъяс серти. 1944 вося август 1 лунö карö пырис Гöрд Армия. Сӧветскӧй оккупация воясӧ карын ёна сӧвмис промышленносьт, а 1960 воын восьтісны Каунасса ГЭС. Но та дырйи унджык инвестицияыс муніс репрессионнӧй структураяс лӧсьӧдӧм вылӧ.
Современнӧй (1990 во бӧрын)
[вежны | Вежны кодировкаын]Литвалысь асшӧрлунсӧ выльмӧдӧм бӧрын Каунас лоис бурмӧдчан кадколастӧн. Кар зільӧ видзны ассьыс историческӧй наследиесӧ, ӧттшӧтш сӧвмӧдны ӧнія кадся инфраструктура да культура олӧм. Каунас лоис «Европаса культура юркарӧн 2022 воын» .