Шомгаг

Шомгаг

Шомгаг (латин Tettigonioidea; рочӧн кузнечик) — чорыд кыша гаг.

Паськалӧм

Тайӧ чорыд кыша гагъясыслӧн котырыс зэв уна лыда. Му вывса став сикассӧ арталӧны 50 сюрсӧдз, на пиысь пӧ 3000 паныдасьлӧ Рочмуын. Найӧ олӧны-вылӧны оз сӧмын вӧраинъясын, но тшӧтш и тундраын, пустыняясын, тропикъясын, гӧраясын.

Сикасъясыс торъялӧны ӧта-мӧдсьыс кыдзи олан местанас, сідзи и ыджданас: медся ичӧтъясыслӧн вывтырыс ӧти сантиметр кузьта сӧмын, медся гырысьясыс овлывлӧны дас сантиметрӧдз. Кызвыныс сьӧд рӧма, но эмӧсь и турунвиж да гӧрд шомгагъяс. Оланіныс косын — либӧ му вылын, либӧ мусин улын. Вӧр-валы да йӧзлы некутшӧм лёк оз вӧчны. Нянь выв шомгагйысь ӧтдор, коді олӧ шобді, рудзӧг да ид кӧдзан ыбъяс вылын. Кынӧмпӧтсӧ перйыны татшӧм шомгагъясыс кайӧны быдмӧгъясыслӧн шепъяс вылӧ да сёйигас чирсӧны-жугӧдӧны вотӧм на небыд тусьяссӧ.

Ыджда да рӧм

Миянладорын медся тшӧкыда паныдасьлӧ садса либӧ град выв шомгаг. Ыджда сертиыс — шӧрпӧлӧс шомгаг (куим сантиметрӧдз овлывлӧ). Кузьмӧс тушаыс сьӧд рӧмсера, сотӧм шомкӧд ӧткодь. Тайӧ ӧткодьлуныс, тыдалӧ, и чуйдӧма коми йӧзӧс лӧсьӧдны шомгаг нимсӧ. Вӧсньыдик да кызіник кокыс куим гоз, на отсӧгӧн кокньыда ветлӧдлӧ му вывті да ӧдйӧ вермӧ котравны. Ас котырса мукӧд гагйысь торъяланлуныс — чорыд вылысладорас быттьӧ зарниӧн войтӧдӧм гурана чутъяс.

Юрыс ён черлыяса, кузиник усъясыс вӧсньыдик сіяс кодьӧсь.

Оласног

Шомгаг — войын олысь лов, югыд кадсӧ коллялӧ кытчӧкӧ дзебсьӧмӧн — из улын либӧ гылалӧм пу коръяс да тӧрмӧм турун чукӧр улын, а сідзжӧ туплясьысь кырсь улын. Кынӧмпӧтсӧ перйыны петӧ сӧмын рӧмдӧм бӧрын. Та вӧсна казявлывлан шомгагтӧ сӧмын сэки, вӧрзьӧдан кӧ налысь дзебаса инсӧ. Эрдасигас гусьӧн олысьыд здук кежлӧ быттьӧ шӧйӧвошлас, но сэсся пыр и бӧр воштысяс-саймовтчас.

Шомгагъяс — дыр олысь ловъяс. Кызвыныс куим вося нэмаӧсь, но овлывлӧны пӧ и вит арӧсаяс. Олігчӧжыс кык-ӧ-куимысь колькъяс пукталӧмӧн рӧдмӧдчӧны.

Град выв пуктасъяс быдтысьяс да сад вӧдитысьяс лыддьӧны шомгагъясӧс бур отсасьысьясӧн. Сы вӧсна мый найӧ да наысь на азымджык номыръясыс бырӧдӧны-сёйӧны быдмӧгъяслы лёк вӧчысь лёльӧясӧс, гагъясӧс, колькъяснысӧ да номыръяснысӧ да оз лэдзны налы паськавны-рӧдмыны.

Асланыс шомгагъяслӧн вӧрӧгыс абу жӧ этша. Найӧс куталӧны му шыръяс, муошъяс, лёкгагъяс, кыйӧдӧны да кокалӧны лэбачьяс.

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Вӧр-васа олысьяс. — Сыктывкар: Анбур, 2017. — 240 л.б.