Лыткин Георгий Степанович: версиякостса торъялӧм

Босьтӧма Wikipediaысь
Пытшкӧссӧ чышкӧма Пытшкӧссӧ содтӧма
Addbot (сёрнитанін | чӧжӧс)
м Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q4270830 (translate me)
Вежӧмсӧ гӧгӧрвоӧдӧмыс абу
Визь 1: Визь 1:
[[File:Г. Лыткин.jpg|thumb|right|250px]]
[[File:Г. Лыткин.jpg|thumb|right|300px|Г.С. Лыткин]]
'''Лыткин Георгий Степанович''' (комиöн '''Степан Гриш''' либö '''Ёгуш''', [[1835 во|1835]]–[[1897 во|1897]]) нималана коми югдöдысь, коми кыв сöвмöдысь, туялысь, педагог, [[коми кыв|коми]] [[Коми гижысьяс анбур серти|гижысь]]. Г.С. Лыткин аслас олан кадö вöлі зэв тöдчана мортöн. Сійöс пыдди пуктісны [[Петербург]]ын, [[Вöлöгда губерния]]ын, [[Калмыкия]]ын.
'''Лыткин Георгий Степанович''' (комиöн '''Степан Гриш''' либö '''Ёгуш''', [[1835 во|1835]]–[[1907 во|1907]]) нималана коми югдöдысь, [[коми кыв]] сöвмöдысь, туялысь, педагог, [[коми кыв|коми]] [[Коми гижысьяс анбур серти|гижысь]]. Г.С. Лыткин аслас олан кадö вöлі зэв тöдчана мортöн. Сійöс пыдди пуктісны [[Петыркар|Петербург]]ын, [[Вӧлӧгда губерня]]ын, [[Калмыкия]]ын.


== Олан туй ==
== Олан туй ==
* [[1835 во]], [[25 ода-кора|ода-кора тӧлысь 25-öд лун]] — чужис [[Сыктывкар|Усть-Сысольск]] карын гöльмöм купеч семьяын.
Георгий Лыткин ужис [[1835 во]]ся [[6 лӧддза-номъя|лӧддза-номъя тӧлысь 6-ӧд лунӧ (важ стильын — ода-кора тӧлысь 25-öд лунӧ)]] [[Сыктывкар|Усть-Сысольск]] карын гöльмöм купеч семьяын. [[1848 во]]ын помаліс уезднöй училище, [[1845 во]]ын — [[Вӧлӧгда]]са гимназия, а [[1859 во]]ын — Петербургса университет.
*[[1848 во]] — помаліс уезднöй училище, [[1845 во]] – [[Вöлöгда]]са гимназия, а [[1859 во]] – Петербургса университет.


== Гижан удж ==
== Гижан удж ==
Студенталігöн сійö босьтчыліс гижны кывбуръяс. 1855 воын сылысь вöлі йöзöдöма кык гижöд: «Коми бöрданкыв Николай Мудрый кулöм вылö» да «Коми кыв-вор Александр Николаевич царство пуктысьöм вылö». Сэки жö сійö гижö «Ном» да «Сьöлöм пессьöм» кывбуръяс.
Студенталігöн сійö босьтчыліс гижны кывбуръяс. [[1855 во]]ын сылысь вöлі йöзöдöма кык гижöд: «Коми бöрданкыв Николай Мудрый кулöм вылö» да «Коми кыв-вор Александр Николаевич царство пуктысьöм вылö». Сэки жö сійö гижö «Ном» да «Сьöлöм пессьöм» кывбуръяс.


Водзö Г.Лыткин эз нин босьтчыв лöсьöдавны поэтическöй гижöдъяс, а став сьöлöмнас пырöдчис вуджöдчöмö да научнöй уджö. Медтöдчанаторйöн сылöн лои «Зырянскöй край при епископах пермских и зырянский язык» книга.
Водзö Г.Лыткин эз нин босьтчыв лöсьöдавны поэтическöй гижöдъяс, а став сьöлöмнас пырöдчис вуджöдчöмö да научнöй уджö. Медтöдчанаторйöн сылöн лои «Зырянскöй край при епископах пермских и зырянский язык» книга.
Визь 17: Визь 16:
Георгий Лыткинöс ёна кыскылöма коми фольклор. Та йылысь висьталöны сылöн татшöм пасйöдъяс: «Луна коми ногöн Тöлысь… Мифологияын комияс ловзьöдöны Шонді, Тöлысь – найö ставсö вöчöны тшöтш йöз моз. Сідз, Шонділöн эм пи, Тöлысьлöн эм гöгапи..». Шонді, тöлысь паныдасьлöны Ёгушлöн некымын кывбурын. Корсюрö налы лöсялö аслыспöлöс вежöртас.
Георгий Лыткинöс ёна кыскылöма коми фольклор. Та йылысь висьталöны сылöн татшöм пасйöдъяс: «Луна коми ногöн Тöлысь… Мифологияын комияс ловзьöдöны Шонді, Тöлысь – найö ставсö вöчöны тшöтш йöз моз. Сідз, Шонділöн эм пи, Тöлысьлöн эм гöгапи..». Шонді, тöлысь паныдасьлöны Ёгушлöн некымын кывбурын. Корсюрö налы лöсялö аслыспöлöс вежöртас.


[[Лыткин Илля Вась|Илля Вась]] унакодь гижліс Г.С.Лыткин йылысь, нимöдіс сійöс «коми гижöдлöн ыджыдайöн». 1926-öд воö [[Канкар]]ын лэдзöм «Коми гижысьяс» небöгын (сійöс вöлі сиöма Ёгушлы ) Илля Вась висьталöма коми туялысь да гижысь йылысь, сылöн гижан удж да олан туй йывсьыс. Илля Вась пасйöма да вайöдöма Г.С.Лыткинлысь «Олан-вылан туйöй» кывбур, сэки жö нимтöма сійöс «сьыланлыддянöн». В.И.Лыткин пасйöма тшöтш: «Тайö сьыланлыддяныс (ас: киöн гижöм) меным сюри Академия Наукаысь. Сэні нöшта на эмöсь Степан Ёгорлöн сьыланлыддянъяс» [[Микушев Анатолий Константинович|А.К.Микушев]] «Коми литература да народная поэзия» небöгын (Сыктывкар, 1961), казьтылöма Г.С.Лыткинлысь «Ыджыд вöт», «Вöйпöм коми йöзлы», «Кутш, каля, курöг» да мукöд кывбура гижöдъяс.
[[Лыткин Илля Вась|Илля Вась]] унакодь гижліс Г.С.Лыткин йылысь, нимöдіс сійöс «коми гижöдлöн ыджыдайöн». [[1926]]-öд воö [[Канкар]]ын лэдзöм «Коми гижысьяс» небöгын (сійöс вöлі сиöма Ёгушлы ) Илля Вась висьталöма коми туялысь да гижысь йылысь, сылöн гижан удж да олан туй йывсьыс. Илля Вась пасйöма да вайöдöма Г.С.Лыткинлысь «Олан-вылан туйöй» кывбур, сэки жö нимтöма сійöс «сьыланлыддянöн». В.И.Лыткин пасйöма тшöтш: «Тайö сьыланлыддяныс (ас: киöн гижöм) меным сюри Академия Наукаысь. Сэні нöшта на эмöсь Степан Ёгорлöн сьыланлыддянъяс» [[Микушев Анатолий Константинович|А.К.Микушев]] «Коми литература да народная поэзия» небöгын (Сыктывкар, 1961), казьтылöма Г.С.Лыткинлысь «Ыджыд вöт», «Вöйпöм коми йöзлы», «Кутш, каля, курöг» да мукöд кывбура гижöд.


Г.С.Лыткин кывбуръяссö мукöд дырйи лöсьöдлöма некымын вариантын, абу öтчыдысь дасьтылöма гижöдсö. Дерт, мукöд вариантсö коми поэзия туялысьяс донъявлöмаöсь абу öткодя кыдзи ХIХ-öд нэмö, сідз и бöръяджык кадö.
Г.С. Лыткин кывбуръяссö мукöд дырйи лöсьöдлöма некымын вариантын, абу öтчыдысь дасьтылöма гижöдсö. Дерт, мукöд вариантсö коми поэзия туялысьяс донъявлöмаöсь абу öткодя кыдзи [[XIX нэм|ХIХ-öд нэмö]], сідз и бöръяджык кадö.


Г.С.Лыткин эскö тöдöмлунö, велöдчöмö, шыöдчö коми морт дорö кывбура визьöн, висьталö татшöм кöсйöм: «...Бур гижöдöн сяммöдсьыны».
Г.С.Лыткин эскö тöдöмлунö, велöдчöмö, шыöдчö коми морт дорö кывбура визьöн, висьталö татшöм кöсйöм: «...Бур гижöдöн сяммöдсьыны».
Визь 25: Визь 24:
Кывбуралысьыс аслас гижöдъясын петкöдлö мортлысь эбöссö, мукöддырйи тшöтш эбöстöмлунсö, либö серпасалö шудсö да сійöс воштöмсö. «Ном» кывбур важ коми литература туялысьяс шуöмаöсь «психологическöй этюд» (тадзи пасйöма «История коми литературы» небöгын, казьтылöм нин мöд томын). «Оланвылан туйöй» кывбурын сёрниыс мунö сы йылысь, мый чужан мусянь, гортсянь ылын олысь öтка мортлы мукöддырйи овлö зэв сьöкыд, мортыс та кадö вермö чегсьыны, воштыны асьсö.
Кывбуралысьыс аслас гижöдъясын петкöдлö мортлысь эбöссö, мукöддырйи тшöтш эбöстöмлунсö, либö серпасалö шудсö да сійöс воштöмсö. «Ном» кывбур важ коми литература туялысьяс шуöмаöсь «психологическöй этюд» (тадзи пасйöма «История коми литературы» небöгын, казьтылöм нин мöд томын). «Оланвылан туйöй» кывбурын сёрниыс мунö сы йылысь, мый чужан мусянь, гортсянь ылын олысь öтка мортлы мукöддырйи овлö зэв сьöкыд, мортыс та кадö вермö чегсьыны, воштыны асьсö.


Г.С.Лыткин вуджöдіс тшöтш коми кыв вылö [[Ушинский Константин Дмитриевич|К.Д.Ушинский]]лысь [[мойд]]ъяс да [[сьыланкыв]]ъяс. Тайöн сійö петкöдліс, мый коми кыв вылын позьö гижны и мойдъяс, и кывбуръяс, и сьыланкывъяс.
Г.С. Лыткин вуджöдіс тшöтш коми кыв вылö [[Ушинский Константин Дмитриевич|К.Д.Ушинский]]лысь [[мойд]]ъяс да [[сьыланкыв]]ъяс. Тайöн сійö петкöдліс, мый коми кыв вылын позьö гижны и мойдъяс, и кывбуръяс, и сьыланкывъяс.


== Туялан удж ==
== Небӧгъяс ==
== Паметь ==
== Паметь ==
[[Файл:Лыткин Г.С.JPG|thumb|right|300px|Г.С. Лыткинлы казьтылана пӧв Сыктывкарын]]
* [[2012 во]]ын [[Сыктывкар]]ын восьтісны Георгий Лыткинлы сиӧм казьтылан пӧв «Октябр» кинотеатр стенын.<ref>[http://gazeta-respublika.ru/article.php/54080 Артеев А. С участием однофамильцев в Сыктывкаре открыли мемориальную доску ученому Георгию Лыткину // Республика, 2012 во, вӧльгым тӧлысь 16-ӧд лун, 210 №]</ref>
* [[2012 во]]ын [[Сыктывкар]]ын восьтісны Георгий Лыткинлы сиӧм казьтылан пӧв «Октябр» кинотеатр стенын.<ref>[http://gazeta-respublika.ru/article.php/54080 Артеев А. С участием однофамильцев в Сыктывкаре открыли мемориальную доску ученому Георгию Лыткину // Республика, 2012 во, вӧльгым тӧлысь 16-ӧд лун, 210 №]</ref>


== Ӧшмӧсъяс ==
== Ӧшмӧсъяс ==
* [http://history-x.ru/03/11/053.htm Лыткин Георгий Степанович]

== Ыстӧдъяс ==
== Ыстӧдъяс ==
<references/>
<references/>
Визь 38: Визь 40:
[[Категория:Персоналия:Коми]]
[[Категория:Персоналия:Коми]]
[[Категория:Туялысьяс]]
[[Категория:Туялысьяс]]
[[Категория:Коми кыв туялысьяс]]
[[Категория:Сыктывкар]]
[[Категория:Сыктывкар]]

11:48, 6 вӧльгым тӧлысь 2013-ся версия

Г.С. Лыткин

Лыткин Георгий Степанович (комиöн Степан Гриш либö Ёгуш, 18351907) — нималана коми югдöдысь, коми кыв сöвмöдысь, туялысь, педагог, коми гижысь. Г.С. Лыткин аслас олан кадö вöлі зэв тöдчана мортöн. Сійöс пыдди пуктісны Петербургын, Вӧлӧгда губерняын, Калмыкияын.

Олан туй

Георгий Лыткин ужис 1835 вося лӧддза-номъя тӧлысь 6-ӧд лунӧ (важ стильын — ода-кора тӧлысь 25-öд лунӧ) Усть-Сысольск карын гöльмöм купеч семьяын. 1848 воын помаліс уезднöй училище, 1845 воынВӧлӧгдаса гимназия, а 1859 воын — Петербургса университет.

Гижан удж

Студенталігöн сійö босьтчыліс гижны кывбуръяс. 1855 воын сылысь вöлі йöзöдöма кык гижöд: «Коми бöрданкыв Николай Мудрый кулöм вылö» да «Коми кыв-вор Александр Николаевич царство пуктысьöм вылö». Сэки жö сійö гижö «Ном» да «Сьöлöм пессьöм» кывбуръяс.

Водзö Г.Лыткин эз нин босьтчыв лöсьöдавны поэтическöй гижöдъяс, а став сьöлöмнас пырöдчис вуджöдчöмö да научнöй уджö. Медтöдчанаторйöн сылöн лои «Зырянскöй край при епископах пермских и зырянский язык» книга.

Георгий Степанович пуктіс ассьыс пай тшöтш серпаса коми литература лöсьöдöмö. «История коми литературы» дасьтысьяс мöд томын пасйылісны, Ёгуш пö петкöдлöма ассьыс енбисö кыдзи вуджöдчысь, комиöдöма коми да роч кывъяс вылысь. Пасйылöм нин «Зырянский край при епископах Пермских и зырянский язык» небöгын эмöсь татшöм юкöнъяс: «Переводы с русского языка на зырянский», «Переводы с зырянского языка на русский» (тані вайöдöма мойдъяс да с.в.) Эм «Молитвы» - «Келмöмъяс» юкöн. Вуджöдöмöн йöзöдöма тшöтш «Жизнеописание св. Стефана, просветителя зырян» - «Коми войтырöс Кристос нимö пыртысь вежа Степанлöн олöм-вылöмысь». Водзö нуöдіс, сöвмöдіс Г.С.Лыткин коми войтырлысь уна нэмся нин традиция – вуджöдіс вичко гижöдъяс, небöгъяс торъя нин Вежа Петыркарын оліг-ужалігöн.

Кыдзи тöдса, Г.С.Лыткинлöн видзöдласъяс вöлі топыда йитчöмаöсь кристиана культуракöд. Дерт, эз öтдортлы сійö тшöтш мукöд йöзлысь культура – шуам, ас кадö сійö туявлöма калмыкъяслысь оласногсö да важ гижöдъяссö – «асыввывса» войтырлысь (найö, кыдзи тöдса, Буддалы эскысь ламаистъяс). Век жö ёнджыкасö сійö вöлі коми история да культура туялысь-велöдысь, кыдзи шулісны войдӧр, «зыряновед», сідзжö коми культура сöвмöдысь.

Георгий Лыткинöс ёна кыскылöма коми фольклор. Та йылысь висьталöны сылöн татшöм пасйöдъяс: «Луна коми ногöн Тöлысь… Мифологияын комияс ловзьöдöны Шонді, Тöлысь – найö ставсö вöчöны тшöтш йöз моз. Сідз, Шонділöн эм пи, Тöлысьлöн эм гöгапи..». Шонді, тöлысь паныдасьлöны Ёгушлöн некымын кывбурын. Корсюрö налы лöсялö аслыспöлöс вежöртас.

Илля Вась унакодь гижліс Г.С.Лыткин йылысь, нимöдіс сійöс «коми гижöдлöн ыджыдайöн». 1926-öд воö Канкарын лэдзöм «Коми гижысьяс» небöгын (сійöс вöлі сиöма Ёгушлы ) Илля Вась висьталöма коми туялысь да гижысь йылысь, сылöн гижан удж да олан туй йывсьыс. Илля Вась пасйöма да вайöдöма Г.С.Лыткинлысь «Олан-вылан туйöй» кывбур, сэки жö нимтöма сійöс «сьыланлыддянöн». В.И.Лыткин пасйöма тшöтш: «Тайö сьыланлыддяныс (ас: киöн гижöм) меным сюри Академия Наукаысь. Сэні нöшта на эмöсь Степан Ёгорлöн сьыланлыддянъяс» А.К.Микушев «Коми литература да народная поэзия» небöгын (Сыктывкар, 1961), казьтылöма Г.С.Лыткинлысь «Ыджыд вöт», «Вöйпöм коми йöзлы», «Кутш, каля, курöг» да мукöд кывбура гижöд.

Г.С. Лыткин кывбуръяссö мукöд дырйи лöсьöдлöма некымын вариантын, абу öтчыдысь дасьтылöма гижöдсö. Дерт, мукöд вариантсö коми поэзия туялысьяс донъявлöмаöсь абу öткодя кыдзи ХIХ-öд нэмö, сідз и бöръяджык кадö.

Г.С.Лыткин эскö тöдöмлунö, велöдчöмö, шыöдчö коми морт дорö кывбура визьöн, висьталö татшöм кöсйöм: «...Бур гижöдöн сяммöдсьыны».

Кывбуралысьыс аслас гижöдъясын петкöдлö мортлысь эбöссö, мукöддырйи тшöтш эбöстöмлунсö, либö серпасалö шудсö да сійöс воштöмсö. «Ном» кывбур важ коми литература туялысьяс шуöмаöсь «психологическöй этюд» (тадзи пасйöма «История коми литературы» небöгын, казьтылöм нин мöд томын). «Оланвылан туйöй» кывбурын сёрниыс мунö сы йылысь, мый чужан мусянь, гортсянь ылын олысь öтка мортлы мукöддырйи овлö зэв сьöкыд, мортыс та кадö вермö чегсьыны, воштыны асьсö.

Г.С. Лыткин вуджöдіс тшöтш коми кыв вылö К.Д.Ушинскийлысь мойдъяс да сьыланкывъяс. Тайöн сійö петкöдліс, мый коми кыв вылын позьö гижны и мойдъяс, и кывбуръяс, и сьыланкывъяс.

Туялан удж

Небӧгъяс

Паметь

Файл:Лыткин Г.С.JPG
Г.С. Лыткинлы казьтылана пӧв Сыктывкарын

Ӧшмӧсъяс

Ыстӧдъяс

  1. Артеев А. С участием однофамильцев в Сыктывкаре открыли мемориальную доску ученому Георгию Лыткину // Республика, 2012 во, вӧльгым тӧлысь 16-ӧд лун, 210 №