Фольклор

Фольклор — йӧзкостса творчество, ёнджыкасӧ — вомгора (устнӧй).

Ним артмӧм

«Фольклор» термин чужис Англияын XIX нэм шӧрын. Сiйӧ артмӧ «folk» — войтыр да «lore» — мывкыдлун англия кывъясысь, мый позьӧ вуджӧдны кыдзи «йӧзкостса тӧдӧмлун», «войтырлӧн мывкыдлун».

Мукӧд наукакӧд йитӧд

Фольклор туявсьӧ уна мукӧд наукаӧн. Шыладсӧ туялӧны музыковедъяс, йӧктӧмъяс — хореографъяс, обрядъяс да драма ворсӧмъяс — театроведъяс; пу, сюмӧд, кӧртысь и с.в. вӧчӧмторъяс — искусствоведъяс. Фольклор дорӧ шыӧдчӧны кыв туялысьяс, историкъяс, психологъяс да педагогъяс. Йӧзкостса оласног туялӧ этнография либӧ этнология. Филологъяслы медколана фольклор кыдзи кывйӧн вӧдитчан искусство. Фольклор — тайӧ предмет, кодӧс туялӧ фольклористика. Медуна ӧткодьлуныс фольклористикалӧн этнографиякӧд да литературоведениекӧд.

Сӧвет кадӧ, 1920-30-ӧд воясӧ, фольклор гӧгӧрвоисны вывтi векньыда, да фольклористика кутiсны шуны марксистско-ленинскӧй литературоведениелӧн юкӧнӧн (Соколов Б.М.). XX нэм помланьӧ «фольклор» термин паськалiс. Ӧнiя кадся туялӧмъясын, фольклор — вербальнӧй (кывйын петкӧдчана) духовнӧй культуралӧн став сикас петкӧдчӧм; тайӧ кыв, кодi лои традицияӧн да вужъясис йӧзкостса вежӧрӧ.

Фольклор признакъяс

Фольклорлы, кыдзи аслыссикас культураса петкӧдчӧмлы, лӧсялӧ некымын признак:

• Медводз, фольклор традиция видзӧм, сӧвмӧдӧм да водзӧ вуджӧдӧм мыджсьӧ устность принципъяс вылӧ. «Устностъ» признакыс гӧгӧрвосьӧ кыдз вом гораа (устнӧя) артмӧм, йӧз костын бергалӧм, видзӧм, велӧдӧм, мукӧдыслы сетӧм, босьтӧм.
• Традиция категория петкӧдчӧ фольклорас быдлаын. Тайӧ некымын войтырӧн чӧжӧм опыт, кодi олӧ йӧз вежӧрын да петкӧдчӧ уна сикас формаын. Выль фольклор текстъяс артмӧны сӧмын традициякӧд йитӧдын.
• Вариативность: Быд произведение чужӧ ӧтпырйӧ некымын «вариантын», таын петкӧдчӧ фольклорлӧн унасикаслуныс, джудждаыс.
• Сыкӧд йитчӧ импровизация — сьылiгӧн, висьталiгӧн либӧ мойдiгӧн выль фольклор текст лӧсьӧдӧм.
• Аслыссикасторйӧн лоӧ и синкретизм. Важ обществоын кыв вӧлi йитчӧма эскӧмъяскӧд да йӧзлӧн быдлунся колӧмъяскӧд. Синкретизмлӧн колясъяс тыдовтчӧны обрядъясын, нимкывъясын, хороводнӧй ворсӧмъясын. Шуам, хороводнӧй ворсӧмъяслӧн юкӧнъясыс — кыв, йӧктӧм, шылад, мимика да жест — позьӧ гӧгӧрвоны сӧмын сэки, кор видлалам ӧтлан, хороводысь торйӧдтӧг. Тайӧ свойствосӧ шуӧны «синкретизмӧн».
• Литература дорысь фольклорын лӧсьӧдысьсӧ абу индӧма, висьталӧмторнас вӧдитчӧ быдӧн.

Фольклорын жанр гӧгӧрвоӧм

Фольклор велӧдан медiчӧт единицаӧн лоӧ жанр. Тайӧ произведение чукӧр, кодъясӧс ӧтувтӧ ӧткодь поэтическӧй система, олӧмын вӧдитчӧм, петкӧдланног да музыкальнӧй тэчас (В.Я. Пропп серти). Жанр подув вылын быд войтырлысь лӧсьӧдӧ ассьыс жанр система.

Öшмöсъяс

• Зуева Т.В., Кирдан Б.П. Русский фольклор: Учебник для вузов. 4-е изд. — М.: Наука, 2002.
• История коми литературы: В 3-х т. Фольклор. — Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 1979. — Т. 1.
• Коми фольклор: Хрестоматия / Лӧсьӧдісны да водзкывъяссӧ дасьтісны В.В. Филиппова, Н.С. Коровина. — Сыктывкар: Коми кн. изд-во, 2002.
• Костюхин Е.А. Лекции по русскому фольклору: Учебное пособие для вузов. — М.: Наука, 2004.
• Путилов Б.Н. Фольклор и народная культура. — СПб., 1994.
• Филиппова В.В. Фольклор народа коми. — Сыктывкар, 2007. — 220 с.