Кеня

Кеня

Кеняöн шуöны кык пöлöс лэбачöс. Öтиыс (латин Garrulus glandarius; рочӧн сойка)) чавкан ыджда, а мöдыс (латин Perisoreus infaustus; рочӧн кукша)) – ичöтджык.

Ыджда да рöм

Ыджыд кенялöн сьöктаыс овлывлö 197 граммöдз. Гöныс кельыдперкаль рöма. Кузиник бӧжыс сьöд, увдорыс да вевдорыс еджыд. Вом пельöссяньыс тöдчö ус модаа сьöд визь. А ичöтик мича «рöмпöштаныс» кыкнан бордъяс кельыдлöзов. Юр вылас эм вомöна визьяса ичöтик туг. Лэбалö сьöкыдпырысь, борднас частö шенасигтырйи.

Ичöт кенялöн сьöктаыс сöмын 97 грамм. Вывтырыс 31 сантиметр кузьта. Гöныс пушыд да небыд, бордйыс дженьыд да паськыд. Кузь бöжыс гöгрöс пома. Юрыс да синмыс пемыдруд рöма. Кынöм улыс, бордйыс да бöжыс гöрдов. Чöв олысь лэбач, шыасьлывлö шочиника.

Паськалöм

Кеняяс – вöрса лэбачьяс, эрдъяс вылö да кушинъясö пöшти оз петавлыны. Нэм чöжыс олöны пыр öтилаын, медсясö ньыв пуа-козъяинъясын. Сöмын ыджыд кеняяслöн кутшöмкö юкöн тöвнас вешйывлö рытыв-лунвывланьö.

Оласног да сёян

Катша-рака моз жö быдтор сёйысь тылабордаяс. Арнас да тöвнас кокалöны пелысьлысь да тусяпулысь вотöссö. Радейтöны чöсмасьны быдсяма гагнас да налöн номыръясöн. Гожöмнас дзерöдöны посни кайясöс. Позъяс пырöмöн кокалöны налысь колькъяссö да кайпиянсö. Уськöдчывлöны и шыръяс вылö. Чукöртöны быдмöгъяслысь кöйдыссö да тӧв кежлö дзеблалöны нитш улö да пу горсъясö. Бöрыннас, кöдзыдъяс дырйи, ассьыныс дзеблалöмторъяссö кокньыда аддзöны весиг джуджыд лым улысь.

Кеняяс – колана лэбачьяс, вайöны уна буртор вöр-валы, лёк вöчысь гагъясöс бырöдöны да. Но кыйсьысьяс найöс мустöмтöны, сы вöсна мый пöткöдчöны налькъясö шедöм кыйдöсöн, а сiдзжö кокалöны лэчьясö веськалöм сьöлаясöс. А ыджыд кеня, мыйöн казялас мортлысь локтöмсö, ылiсянь на заводитас чирзыны да аслас горзöмнас шызьöдас вöрсö и васö. Та бöрын колана пöтка дiнад гусьöнтö сэсся он нин сибöдчы.

Поздйысьöм

Позъяснысö вöчöны пуяс вылö, налöн сук лапъяс пöвстö, дзик пучер бердас – тыдавтöминö. Весиг зэв сюсь синма мортлы сьöкыд казявны татшöм позтö. Тэчöны найöс небыдик ув-вожйысь да ройысь. Пöжны пуктöны вит-ö-квайт кольк, найö вежов рöма сьöд чутъясаöсь. Позъяс пукалöны чеччывтöг кык вежонысь дырджык. Ыджыд кенялöн пияныс позсö эновтöны 20 лун бöрын, а ичöтыслöн тöлысьöн-джынйöн мысти.

Рöдвуж кыв вылын

Лэбачыслöн нимыс абу зэв важся. Миян моз кеняöн шуöны нöшта сöмын перымса комияс. Мукöд финн-йӧгра войтыр тайö кывсö оз тöдны и быдöн на пиысь нимтö ас ногыс: удмуртъяслöн – пекшал, марилöн – купшульö, мордвалöн – пиже чевача.

Öшмöс

• Ракин А.Н. Кеня // Би кинь, 2010. – 1 №.