Конкка Унелма Семёновна

Унелма Семёновна Конкка (фин. Unelma Konkka) (1921—2011) — Сӧвет да Рочму кадся карел гижысь, вуджӧдчысь, фольклор туялысь. СССР-са гижысь котырӧ пырысь.

Олан туй

Унелма Конкка чужӧма 1921-ӧд вося моз тӧлысь 21-ӧд лунӧ близ села Токсово Петроград губернияысь Шлиссельбург уездса Конколово (фин. Konkkala) грездын (Токсово сиктсянь неылын) (ӧні Ленинград обласьтса Всеволожск район). Инкери крестьян семьяын вӧлӧма дасӧдӧн. Рӧдыс — Корвела.

Батьыс — Симо Конкка, революцияӧдзыс вӧлӧма грездса старостаӧн, сійӧс бӧрйылӧмасӧь мирӧвӧй суддяӧн. Гортас вӧлӧма унасикас небӧг — Библиясянь Карл Марксӧдз да Жан-Жак Руссоӧдз. Мамыс — Катри Ванханен. Ставнас семьяас вӧлӧма 12 кага, на пиысь витыс кулӧма ичӧтӧн.

Тартуын мир йылысь сёрнитчӧм кырымалӧм бӧрын 1921-ӧд вося лӧддза-номъя тӧлысьын Конккалӧн семьяыс бергӧдчӧма гортас Суомиысь, кытчӧ пышйылӧма 1919-ӧд вося репрессияысь, кодӧс вӧлі нуӧдӧ Сӧвет власьт Войвыв Инкери олысьяслы паныд. Воӧм бӧрын недыр мысти и чужӧма Унелма.

1931-ӧд воын Конккалысь семьясӧ вӧлі кулачитӧма: батьсӧ, мамсӧ, Урхо да Унелма челядьыскӧд ыстӧмаӧсь Сибырӧ. Кык во мысти мамыслы кык челядьыскӧд лэдзӧмаӧсь бергӧдчыны Сибырсьыс. Найӧ воӧмась абу гортаныс, кытысь керкасӧ конфискуйтӧмаӧсь, а Карелияса Ругозеро сиктӧ, кӧні олӧма Унелмалӧн ыджыдджык чойыс, Хилмаыс, уджалӧма велӧдысьӧн. Батьсӧ жӧ Рытыв Сибырсянь мӧдӧдӧмаӧсь асыв-войвыв Якутияӧ, Верхоянск гӧгӧрӧ, кӧні сійӧ кулӧма 1933-ӧд воын. Сэсся Хилма чойсӧ вуджӧдӧмаӧсь велӧдны Реболы сиктӧ, кӧні Унелма и помалӧма 7 класс.

1936-ӧд воын Унелма вуджӧма Петрозаводскӧ, кӧні кык во велӧдчӧма рабфакын, сэсся пырӧма велӧдчыны Педагогика институтӧ. Сӧветскӧ-финскӧй война пансьӧмкӧд йитӧдын 1939-ӧд воын велӧдчӧмысь ковмӧма эновтчыны. 1940-ӧд восянь велӧдчӧма Карело-Финсӧй канму университетын, мый вӧлі лӧсьӧдӧма Педагогика институт подулын. Айму вӧсна Ыджыд тыш кадӧ Унелма эвакуируйтчӧма Удмуртияӧ, кӧні уджалӧма Ижкарса военнӧй заводлӧн подсобнӧй овмӧсын.

1944-ӧд воын сійӧ бергӧдчӧма Петрозаводскӧ. Регыд эвакуацияысь Сыктывкарысь бергӧдчӧма и университетыс, кодӧс кутӧмаӧсь шуны Петрозаводскса канму университетӧн. 1946-ӧд воын Унелма помалӧма университетсӧ да распределение серти мунӧма Тартуӧ, кӧні велӧдӧма роч кыв да литература школаын.

1947-ӧд воын пырӧма велӧдчыны Петрозаводск университетса аспирантураӧ. 1948-ӧд воын босьтӧма академическӧй отпуск, вуджӧма Калевала районса Ухта посёлокӧ, кӧні вит во велӧдӧма школаын роч кыв да литература. 1953-ӧд восянь Унельма водзӧ велӧдчӧма Ставмирса литература институт бердса аспирантураын фольклористика серти. 1957-ӧд воын бергӧдчӧма Петрозаводскӧ, босьтчӧма уджавны СССР-са наукаяс академиялӧн Коми филиалса Кыв, литература да история нститутын, кӧні и уджалӧма 20 во чӧж.

Кулӧма 2011-ӧд вося ода-кора тӧлысь 4-ӧд лунӧ Лаппеэнранта карын (Финляндия).

Туясян удж

1966-ӧд воын дорйӧма кандидат ним вылӧ диссертация «Карелса сатираа мойд» тема серти, мый подулын бӧрынджык вӧлі йӧзӧдӧма монография.

Сідзжӧ йӧзӧдӧма кык тома карел мойдъяс, кытчӧ пыртӧма 171 мойд. Медводдза томас — «Карельские народные сказки» (Наука, 1963 во) — пырисны войвыв Карелияса да сегозероса мойдъяс, мӧдас — «Карельские народные сказки. Южная Карелия» (1967 во) — ливвикъяслӧн да людикъяслӧн мойдъяс. Мойдъяссӧ йӧзӧдӧма сёрнисикассӧ вежлавтӧг.

Унелма Конкка чукӧртӧма фольклорсӧ Карелияса уна районын. Медся ёна сійӧс вӧлі кыскӧ Сегозеролӧн озыр традицияыс, кӧні туялысь медводдзаысь вӧлӧма 1967-ӧд воын. Паданаын вӧлі котыртӧма комплекснӧй отряд, кытчӧ пырисны фольклор, этнография да кыв туялысьяс, фин туялысьяс, кодъяс 1972—1976-ӧд воясӧ чукӧртісны уна материал, мый подув вылын петісны фольклор да этнографияысь кык небӧг. Медводдза небӧгсӧ, «Духовная культура сегозерских карел конца XIX — начала XX в.» (1980 во), дасьтісны Унелма Конкка да сылӧн Алексей пиыс, коді гижис праздникъяс йылысь юкӧн. Тані уна вайӧдӧма обряд да праздникъяс йылысь устнӧй висьтъяс. Небӧгас сідзжӧ туялӧма Сегозеролы лӧсялана медваж жанръясысь ӧти — бӧрдӧдчанкыв.