Коми Республикаса Юралысь

Коми Республикаса Юралысь (рочӧн Глава Республики Коми) — Коми Республикаын медвылыс чина морт.

История

Коми обкомса Медводдза секретар

Сӧвет кадӧ регионӧн юрнуӧдысьӧн вӧлісны КПСС-лӧн Коми областнӧй комитетса Медводдза секретаръяс.

Коми Республикаса Юралысь

Коми Республикаса медводдза Юралысьӧн 1994 вося лӧддза-номъя тӧлысь 7-ӧд лунӧ лоис Юрий Спиридонов. Бӧрйисны 1994 вося ода-кора тӧлысь 8-ӧд лунӧ (49,8% сы дор сувтісны), выльысь бӧрйисны 1997 вося вӧльгым тӧлысь 30-ӧд лунӧ кадысь водз бӧрйысьӧмъяс дырйи (57% сы дор сувтісны).

2001 вося ӧшым тӧлысь 16-ӧд лунӧ бӧрйысьӧмъяс бӧрын 2002 вося тӧвшӧрсянь республикаӧн юрнуӧдіс Владимир Торлопов (39,75 % сы дор сувтісны). 2005 вося ӧшым тӧлысь 7-ӧд лунӧ, выль оланпастэчас серти, президент Владимир Путинлӧн вӧзйӧм серти, Коми Республикаса Каналан Сӧвет вынсьӧдіс Владимир Торлоповӧс выль кадколаст кежлӧ.

2010 во заводитчигӧн Рочму президент Дмитрий Медведевлӧн вӧзйӧм серти Коми Республикаса Юралысьӧн вӧлі индӧма Вячеслав Гайзерӧс, коді водзті вӧлі республикаса сьӧм овмӧсса министрӧн.

2012 вося ода-кора тӧлысь заводитчигӧн Рочмуса президент Дмитрий Медведев кырымаліс оланпас, мый серти Рочму регионъясын юралысьясӧс бӧр заводитісны бӧрйыны веськыда. Оланпасыс вынсяліс 2012 вося лӧддза-номъя тӧлысь 1 лунӧ. Та бӧрын Коми Республикаса Каналан Сӧвет пыртіс колана вежсьӧмъяс Коми Республикаса Оланподулӧ^[1]^[2] да «Коми Республикаса Юралысьӧс бӧрйӧм йылысь» оланпасӧ ^[3].

2012 вося лӧддза-номъя тӧлысь 21-ӧд лунӧ Коми Республикаса Каналан Сӧвет депутатъяс вынсьӧдісны Коми Республикаса Оланподулӧ вежсьӧмъяс, кодъяс содтісны республикаса Юралысьлысь власьт бердын уджалан кадсӧ 4 восянь 5 воӧдз. Сідзжӧ вӧлі 5 воӧдз содтӧма и локтан созывса Коми Республикаса Каналан Сӧветса депутатъяслысь кадколастсӧ^[4].

2014 вося тӧвшӧр тӧлысь 14-ӧд лунӧ президент Владимир Путин индіс Вячеслав Гайзерӧс Коми Республикаса Юралысьлысь могъяс недыр кад кежлӧ олӧмӧ пӧртысьӧн сы вӧсна, мый бӧрйысьӧмъясӧдз сылӧн уджмогъясыс помасисны.

2014 вося кӧч тӧлысь 14-ӧд лунӧ бӧрйисны выльысь, сы дор сувтіс Коми муын олысьысь 78,97%.

Рочму Федерецияса Президент Владимир Путин индӧдӧн пуктӧма С.А. Гапликовӧс Коми Республикаса Юралысьлысь удж вӧчысьӧн 2015 вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лунсянь.^[5]

2016-ӧд вося кӧч тӧлысь 18-ӧд лунся бӧрйысьӧмъяс дырйи С.А. Гапликовӧс бӧрйӧма Коми Республикаса Юралысьӧн. Бӧрйысьӧмъяс вылӧ воліс 40% гӧгӧр морт (691 267-сьыс): на пиысь 174 567 морт (либӧ 62,17 %) гӧлӧсуйтіс С.А. Гапликов вӧсна^[6].

Ас кӧсйӧм серти С.А. Гапликов эновтӧма Юралысьлысь чинсӧ 2020-ӧд вося косму тӧлысь 2-ӧд лунӧ^[7].

Рочму Федерацияса Президент В. Путин индӧдӧн пуктӧма В.В. Уйбаӧс Коми Республикаса Юралысьлысь удж вӧчысьӧн 2020-ӧд вося косму тӧлысь 2-ӧд лунсянь^[8].

2020-ӧд вося кӧч тӧлысь 13-ӧд лунӧ В.В. Уйба вӧлі бӧрйӧма Коми Республикаса Юралысьӧн. Сы вӧсна кипасалісны 73,18% бӧрйысьысь (145 058 морт). Бӧрйысьны волӧма Коми Республикаын олысь лыдысь 30,16% морт^[9].

2024 вося вӧльгым тӧлысь 5-ӧд лунӧ В.В. Уйба муніс аслас чинысь^[10]^[11].

Рочму Федерацияса Президент В. Путин индӧдӧн пуктӧма Гольдштейн Ростислав Эрнстовичӧс Коми Республикаса Юралысьлысь могъяс недыр кад кежлӧ олӧмӧ пӧртысьӧн 2024-ӧд вося вӧльгым тӧлысь 5-ӧд лунсянь^[12].

Бӧрйӧм

Коми Республикаса Оланподув серти Юралысьӧс бӧрйӧны тадзи^[13]:

Коми Республикаса Юралысьӧс бӧрйӧны Россия Федерацияса граждана, кодъяс олӧны Коми Республикаса мутасын да кодъяслӧн федеральнӧй оланпас серти эм активнӧй бӧрйысян инӧд, ставлы инмана, быдӧнлы ӧткодь да веськыд бӧрйысян инӧд серти гусьӧн гӧлӧсуйтӧмӧн.

Коми Республикаса Юралысьӧн вермас лоны Россия Федерацияса гражданин, кодлӧн Россия Федерацияса Оланподув, федеральнӧй оланпас серти эм пассивнӧй бӧрйысян инӧд, кодлӧн абу суйӧрсайса канмулӧн гражданство либӧ сэні олӧм вылӧ кабала либӧ Россия Федерацияса гражданинлӧн суйӧрсайса канму мутасын пыр олӧм вылӧ инӧд эскӧдан мӧд документ да кодлы тырӧма нин 30 арӧс.

Коми Республикаса Юралысьӧс бӧръянногсӧ урчитӧ Коми Республикаса оланпас федеральнӧй оланпастэчас серти.

Уджмогъяс

Коми Республикаса Оланподув серти Юралысь збыльмӧдӧ татшӧм шӧр уджмогъяс:

1) збыльмӧдӧ ас уджмогъяс серти мортлысь да гражданинлысь инӧдъяс да вӧля олӧмӧ пӧртан, могмӧдан да доръян, ас эмбур да общественнӧй пӧрадок видзан, терроризмлы да экстремизмлы водзсасян, мыж вӧчӧмкӧд тыш нуӧдан мераяс;

2) петкӧдлӧ Коми Республикаӧс канму власьт федеральнӧй органъяскӧд, Россия Федерацияса субъектъяслӧн канму власьт органъяскӧд, меставывса асвеськӧдлан органъяскӧд йитӧдъясын да ортсыса экономическӧй йитӧдъясын, та дырйи Коми Республика нимсянь инӧд серти вермӧ кырымавны сёрнитчӧмъяс да артмӧдчӧмъяс;

3) йӧзӧдӧ оланпасъяс, кодъяслысь йӧзӧдӧмсӧ эскӧдӧ оланпасъяс кырымалӧмӧн, либӧ вештӧ Коми Республикаса Каналан Сӧветӧн вынсьӧдӧм оланпасъяс;

4) котыртӧ Коми Республикаса Веськӧдлан котыр Коми Республикаса оланпастэчас серти да вынсьӧдӧ Коми Республикаса Веськӧдлан котырлысь удж дугӧдӧм йылысь помшуӧм;

5) видзӧдӧ Коми Республикаса Веськӧдлан котырлӧн, Коми Республикаса олӧмӧ пӧртысь власьт мукӧд органлӧн удж бӧрся;

6) координируйтӧ Коми Республикаса олӧмӧ пӧртысь власьт органъяслысь Коми Республикаса канму власьт мукӧд органкӧд удж да Россия Федерацияса оланпастэчас серти вермӧ котыртны Коми Республикаса олӧмӧ пӧртысь власьт органъяслысь олӧмӧ пӧртысь федеральнӧй власьт органъяскӧд да налӧн мутас органъяскӧд, меставывса асвеськӧдлан органъяскӧд да ӧтйӧза ӧтувъяскӧд удж;

7) пыртӧ Коми Республикаса Каналан Сӧветӧ сӧгласуйтӧм вылӧ Коми Республикаса Веськӧдлан котырӧн Веськӧдлысьӧс; Коми Республикаса Веськӧдлан котырӧн Веськӧдлысьӧс Медводдза вежысьӧс; Коми Республикалӧн сьӧм овмӧс министрӧс; Россия Федерацияын да сылӧн субъектъясын, йӧзмуса канму мутасъясын Коми Республикаӧс петкӧдлысьясӧс чинӧ индӧм кузя вӧзйӧмъяс;

8) индӧ чинӧ да мездӧ чинысь Коми Республикаса олӧмӧ пӧртысь власьт тэчасын Коми Республикаса чина йӧзӧс Коми Республикаса оланпас серти;

9) урчитӧ Коми Республикаса олӧмӧ пӧртысь власьт органъяслысь тэчассӧ;

10) сетӧ Коми Республикаса Каналан Сӧветлы Коми Республикаса Веськӧдлан котырлӧн удж йылысь быдвося отчётъяс, такӧд тшӧтш Коми Республикаса Каналан Сӧветӧн сувтӧдӧм юалӧмъяс серти; индӧм отчётъясын тӧдчӧдӧ урчитӧм кадколаст вылӧ Коми Республикалысь социально-экономическӧй сӧвмӧм кузя медшӧр туйвизьяссӧ;

11) сетӧ Коми Республикаса канму наградаяс да Коми Республикаса почёт нимъяс, вӧзйӧ Россия Федерацияса канму наградаясӧн наградитӧм вылӧ;

12) сылӧн эм инӧд корны чукӧртны Коми Республикаса Каналан Сӧветлысь водзвыв урчиттӧм чукӧртчылӧм, а сідзжӧ чукӧртны выльӧн бӧрйӧм Коми Республикаса Каналан Сӧвет медводдза чукӧртчылӧм вылӧ Коми Республикаса Каналан Сӧветлы Коми Республикаса Оланподулӧн урчитӧм кадысь водзджык;

13) сылӧн эм инӧд пырӧдчыны Коми Республикаса Каналан Сӧветлӧн уджӧ сёрнитчан гӧлӧса инӧдӧн;

14) сылӧн эм инӧд примитны Коми Республикаса Каналан Сӧветлысь уджмогъяс кадысь водз дугӧдӧм йылысь помшуӧм федеральнӧй оланпас да Коми Республикаса Оланподув серти;

15) збыльмӧдӧ федеральнӧй оланпасъясӧн, Коми Республикаса Оланподулӧн, Коми Республикаса оланпасъясӧн сы водзын сувтӧдӧм мукӧд уджмог ^[14].

Уджмог кадколаст

2012 восянь Республикаса Юралысьӧс бӧрйӧны 5 во кежлӧ. Таӧдз сылӧн уджмогъясыс вӧліны 4 во.

Коми Республикаса Юралысьяс

№	Веськӧдлысь	Кадколаст лыд	Чинын уджалан кадпас		Партийносьт	Бӧрйӧма % гӧлӧсӧн
1	Спиридонов Юрий Алексеевич	2	1994 вося лӧддза-номъя тӧлысь 7-ӧд лун	2002 вося ӧшым тӧлысь 16-ӧд лун	Сӧветскӧй Союзса Коммунистическӧй партия (водзджык)	49,8 % (1994 во) 57 % (1997 во)
2	Торлопов Владимир Александрович	2	2002 вося ӧшым тӧлысь 15-ӧд лун	2010 вося ӧшым тӧлысь 15-ӧд лун	Сӧветскӧй Союзса Коммунистическӧй партия (водзджык) Сур радейтысьяслӧн партия (водзджык) Единая Россия	39,75 % (2001 во) индӧма В. Путинӧн (2005 во)
3	Гайзер Вячеслав Михайлович	2 (абу тырвыйӧ)	2010 вося ӧшым тӧлысь 15-ӧд лун	2015 вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лун (арестуйтӧма кӧч тӧлысь 19-ӧд лунӧ)	Единая Россия	индӧма Д. Медведевӧн (2010 во) 78,97 % (2014 во)
4	Сергей Анатольевич Гапликов	1 (абу тырвыйӧ)	2016 вося кӧч тӧлысь 22-ӧд лун (врио 2015 вося кӧч тӧлысь 30-ӧд лунсянь)	2020 вося косму тӧлысь 2-ӧд лун	Единая Россия	62,17 % (2016 во)
5	Владимир Викторович Уйба	1 (абу тырвыйӧ)	2020 вося кӧч тӧлысь 23-ӧд лун (врио 2020 вося косму тӧлысь 2-ӧд лунсянь)	2024 вося вӧльгым тӧлысь 5-ӧд лун^[15]^[16].	Сӧветскӧй Союзса Коммунистическӧй партия (водзджык) Единая Россия	73,16 % (2020 во)
6	Гольдштейн Ростислав Эрнстович	-	2024 вося вӧльгым тӧлысь 5-ӧд лунсянь (врио)		Единая Россия

Ыстӧгъяс

Пасйӧдъяс

[1] Шаблон:Cite web

[2] Шаблон:Cite web

[3] В Коми принят закон «О выборах Главы Республики Коми». 21.06.2012 Шаблон:Wayback

[4] Шаблон:Cite web

[5] Сергей Гапликов назначен временно исполняющим обязанности главы Республики Коми // КРЕМЛИН (2015.09.30; рочӧн)

[6] Сергей Гапликов принёс присягу на двух языках // «Комиинформ» юӧр сетан агентство (2016.09.22 лун; рочӧн)

[7] Глава Коми Сергей Гапликов сложил свои полномочия // «Комиинформ» юӧр сетан агентство (2020.04.02 лун; рочӧн)

[8] Временно исполняющим обязанности главы Коми назначен Владимир Уйба // «Комиинформ» юӧр сетан агентство (2020.04.02 лун; рочӧн)

[9] Белова О. Обработано 100% протоколов на выборах главы Коми // «Комиинформ» юӧр сетан агентство (2020.09.14 лун; рочӧн)

[10] Владимир Уйба покидает пост главы Коми

[11] Владимир Уйба покидает пост главы Коми

[12] Ростислав Гольдштейн назначен временно исполняющим обязанности главы Республики Коми

[13] Коми Республикаса Оланподув

[14] Глава Республики Коми. Полномочия

[15] Владимир Уйба покидает пост главы Коми

[16] Владимир Уйба покидает пост главы Коми

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]