Гулю

Гулю

Гулю (латин Columba; рочӧн голубь) — тайӧ лэбач.

Ыджда да рӧм

Гулюяс пырӧны шӧрпӧлӧс лэбачьяс лыдӧ. Юрыс пелькиник, сьыліыс дженьыд, тушаыс абу кузь, но паськыд, бордйыс кузь да ёсь. Гӧныс чорыд, ныр вужйыс кучика.

Паськалӧм

Тайӧ лэбачыс Комиын паныдасьлӧ кык пӧлӧс. Ӧтиыс олӧ да паныдасьлӧ вӧръясын, сы вӧсна шуӧны «вӧр гулюӧн». Войвылӧ этшаникӧн гожйынысӧ волывлӧны да, унаӧн оз и тӧдны сійӧс. Мӧд сикасыс — рудовлӧз гулю. Олӧ Коми му пасьтала, сиктын и карын, сӧмын Ылі Войвылын абу. Лэбачьясыс быдӧнлы тӧдсаӧсь, сы вӧсна мый кӧні йӧз, сэні и найӧ бергалӧны. Эмӧсь нӧшта гортса гулюяс, кодъясӧс позйын видзӧны, керкаяс дорын либӧ лӧскын. Видзысьясыс дӧзьӧритӧны-вердӧны найӧс, лэдзлывлӧны лэбалыштны. Велалӧмаӧсь да гортсӧ оз эновтны, кад кольӧм мысти бӧр локтӧны. Небӧгъясын пасйӧны, мый татшӧм гулюясыс сетӧны пӧльза мортлы. Ӧтияс, велӧдан кӧ, вермӧны нуны-вайны юӧра гижӧд, мӧдъясӧс быдтӧны мичлун вӧсна, коймӧдъясӧс — яй вылӧ да с.в.

Поздйысьӧм

Быдтысьны заводитӧны водз, гожӧмбыдӧн кыкысь удитӧны пӧжсьыны. Позсӧ вӧчӧны оз пуяс вылӧ, а керка вевт улӧ, вичко йывъясӧ, сарайясӧ. Пуктӧны еджыд рӧма кык кольк. Пукалӧны айыс и эньыс, ӧта-мӧдсӧ вежлалӧмӧн. Кайпияныс колькйысь петӧны синтӧмӧсь да гӧнтӧмӧсь. Позъяс олӧны тӧлысьысь неуна дырджык. Вердӧны батьыс и мамыс, водзпӧрсӧ зобъяныс артмӧм рысь кодь нямыльӧн, бӧрынджык сэні жӧ небзьӧдӧм тусьясӧн. Гулюяс тшӧкыда висьлывлӧны. Нёрпалысьсӧ пыр и казялан: пукалӧ йӧжгыльтчӧмӧн, гӧныс сувтса. Матыстчан кӧ, оз пышйы, а сетчӧ киӧ босьтны. Колӧ видзчысьны татшӧм лэбачьяссьыс, налӧн висьӧмыс кокньыда вуджӧ мортлы.

Сёян

Пӧткӧдчӧны быдмӧг сёянӧн, кокасьӧны му вылын, сы вӧсна бура ветлӧдлӧны. Мукӧдсьыс гулюяс ёна торъялӧны юан ногнас. Сюясны нырсӧ ваӧ да оз орӧдчывны сэтчӧдз, кытчӧдз оз пӧтны. Юигкостіыс юрсӧ ньӧтчыд оз чатӧртлыны.

Оласног

Рудовлӧз гулюяслӧн чужан вужйыс из выв местаясын, крут кыръя инъясын. Сы вӧсна век муынӧсь, пӧшти оз пуксьывлыны пуяс вылӧ. Кызвын лэбачыс, дерт, лӧзвевъя, но сераыс уна жӧ, весиг дзик еджыдъяс эмӧсь. Кыдзи и мукӧд сикас гулюяс, кӧйдыс вылын олӧны да, пыр чукӧртчӧны сэтчӧ, кӧні няньӧн ноксьӧны — либӧ тусьсӧ видзанінын да вартанінын, либӧ сӧвтчан-ректысянінъясын (пристаньясын, кӧрт туй станцияяс вылын). Этшаник лымъя дырйи лэбӧны ыбъяс вылӧ, ӧктӧны сэтысь гылалӧм кӧйдыс, а кок йылын сулалысь за вылысь шепъяссӧ кокавны оз вермыны.

Рӧдвуж кывйын

Комиӧн лэбачсӧ куим ногӧн шуӧны: «гӧлуб», «гулю», «дыдык». Воддзаыс, гӧгӧрвоана, рочысь локтӧма. «Гулю» кывйыс йитчӧма лэбачьясыслӧн кургӧм-варовитӧмкӧд — быттьӧ «гуль-гуль», «гули-гули», «гуля-гуля» найӧ шуалӧны. Миянысь ӧтдор тадзи нимтӧны тшӧтш перымса комияс («гулю»), удмуртъяс («гули»), рочьяс («гуля») да мукӧд. «Дыдыкнас» вӧдитчӧны сӧмын удораса сёрнисикасын, но тайӧ медся важ нимыс гулюлӧн, эмӧсь весьтасъяс рӧдвуж кывъясын: перымса комияслӧн — «дуді», удмуртъяслӧн — «дыдык».

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Вӧр-васа олысьяс. — Сыктывкар: Анбур, 2017. — 240 л.б.