«Ӧ» коми шыпаслы паметник
«Ӧ» коми шыпаслы паметник – гранитысь вӧчӧм паметник, кодӧс сувтӧдӧма Коми Республикаса юркарын Сыктывкарса коми культура шӧрин водзын да восьтӧма 2011-ӧд вося лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лунӧ, кор Сыктывкарын пасйисны юркарлысь да Россия лунъяс.
История[вежны | Вежны кодировкаын]
«Ӧ» коми шыпаслы паметник сувтӧдӧм йылысь мӧвп медводдзаысь юргис 2008-ӧд воын. Сэки «Коми войтыр» ӧтмунӧмысь Сыктывкарса юкӧнлӧн (веськӧдлысь – М. В. Кузьбожева) чукӧртчӧм вылын вӧлі бӧрйӧны вӧзйӧмъяс, кыдзи пасйыны 2009-ӧд воын Коми кыв во. Ӧльӧш Рассыхаев вӧзйис вӧчны да сувтӧдны «Ӧ» коми шыпаслы паметник. Медшӧр помкаыс вӧлі сыын, медым нӧшта ӧтчыдысь йӧзсӧ туйдыны ыджыд мытшӧд вылӧ, коді йитчӧма «ӧ» шылӧн юргӧмкӧд. Роч йӧз сёрниын «ӧ» шысӧ тшӧкыда кедзовтӧны сы вӧсна, мый велавтӧгыд сійӧс сьӧкыд шуны. А роч гижӧдъясын тайӧ шысӧ нӧшта на ёна дзескӧдӧны – сы пыдди пасйӧны либӧ «о» шыпас либӧ вежӧны «э» вылӧ. Сэк жӧ, «ӧ» шы тшӧкыда паныдасьлӧ коми сёрниын. Тайӧ лои аслыспӧлӧс шыпасӧн, кытысь кылӧ коми руыс, коми войтырлӧн асшӧрлуныс.
«Коми войтыр» ӧтмунӧмысь Сыктывкарса юкӧнлӧн чукӧртчӧм вылын вӧлі сёрни и паметник сувтӧдан ин йылысь. Вӧлі некымын вӧзйӧм: Искусствояс гимназия, Национальнӧй гимназия, Юркарса коми культура шӧрин водзын.
2008-ӧд вося коми войтырлӧн быд вося карса конференция вылын вӧлі вынсьӧдӧма Пошмуӧм (Резолюция), кытчӧ пыртӧма Сыктывкарса веськӧдланін (администрация) дорӧ вӧзйӧм – «Ӧ» шыпаслы паметник вӧчӧм могысь нуӧдны карса конкурс. Карса администрация татшӧм уджас эз босьтчы.
2008 воын жӧ «Коми войтыр» ӧтмунӧмысь Сыктывкарса юкӧн вӧлі кӧсйӧ юӧртны «Ӧ» паметник вӧчӧмлы асшӧра сьӧм чукӧртӧм йылысь. Кӧсйисны дасьтыны 50, 500 да 5000 шайта билетъяс, а сьӧм сетысьяслысь нимъяссӧ пасъявны торъя небӧгӧ, кодӧс сэсся сетны музейӧ пыр видзӧм вылӧ.
«Ö» коми шыпаслы паметник сувтӧдӧм йылысь вӧзйӧмыс эз пыр Коми Республикаын Коми кыв во пасъян уджтасӧ. Сьӧм сідзжӧ абу вӧлі чукӧртӧма. Помкаыс сыын, мый некодлы лои босьтчыны тайӧ уджас.
2009-ӧд воын коми войтырлӧн быд вося карса конференция вылын вӧлі вынсьӧдӧма мӧд Пошмуӧм. Сэні шыӧдчӧма Коми Республикаса культура министерствоӧ сы могысь, медым финн-йӧгра скульпторъяслӧн Войтыркостса симпозиум уджтасӧ пыртны «Ӧ» паметник вӧчӧм.
2010-ӧд воын моз тӧлысьлӧн 10–25 лунъясӧ Сыктывкарын нуӧдісны финн-йӧгра скульпторъяслысь IV Войтыркостса восьса пленэр – «Финн-йӧгра мир. Тшӧтш». Сыктывкарса университетысь велӧдысь, скульптор Александр Выборов кӧсйысис вӧчны гранитысь «Ӧ» коми шыпаслы паметник. Гранитсӧ вӧлі вайӧма 2002 воын на Уралысь. Вӧчасьӧмас сійӧ босьтчис пленэр помасигас нин, Урал вылӧ экспедицияысь локтӧм бӧрас.
Уджӧ босьтчытӧдз Александр Выборов висьталіс, мый сійӧ кӧсйӧма вӧлі шыпассӧ вӧчны розяӧн, медым розь пырыс вермисны челядь воськовтны. Но тайӧ мӧвпсьыс эновтчӧма.
Скульптор уджсӧ вӧчис тӧлысь чӧж. Сэк кежлӧ кӧдздӧдіс нин, зэрис. Александр Выборов тӧдчӧдіс, мый тайӧ паметникыс – гранитысь медводдза сылӧн вӧчӧмтор. Паметник помалӧм бӧрын шуис, мый «менам уджӧй – тайӧ символ, финн-йӧгра войтыр ӧтувтысь символ».
Паметник вӧчӧм вылӧ сьӧмсӧ вичмӧдісны кык сенатор – Владимир Торлопов да Евгений Трофимов.
Паметниксӧ вӧчӧм бӧрын «Ӧ» шыпас сулаліс Коми Республикаса Национальнӧй галереялӧн мыш саяс. «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн Сыктывкарса представительство шыӧдчис Юркарса администрацияӧ, медым лэдзисны сувтӧдны « Ӧ» шыпаслы паметниксӧ Юркарса коми культура шӧринӧ. Карса мэр чӧв оліс. Ӧтуввезйыс паськаліс сёрни сы йылысь, мый сійӧ керкаса олысьяс, кӧні меститчӧ Коми культура шӧрин, мунӧны талы паныд. Карса чина войтыр пиысь кодкӧ шуӧма, мый паметникыслӧн некутшӧм дон абу.
2011-ӧд во пансигӧн Финн-йӧгра портал нуӧдіс гӧлӧсуйтӧм, медым тӧдмавны, кытчӧ йӧзыс кӧсйӧны сувтӧдны паметниксӧ. Гӧлӧсуйтӧм петкӧдліс, мый унджыкӧн кӧсйӧны аддзыны паметниксӧ Сыктывкарса коми культура шӧрин водзын.
2011-ӧд вося лӧддза-номъя тӧлысь 9-ӧд лунӧ «Ö» коми шыпаслы паметник сувтӧдӧма Сыктывкарын Юркарса коми культура шӧрин водзын.
2011-ӧд вося лӧддза-номъя тӧлысь 12-ӧд лунӧ, кор Сыктывкарын пасйисны юркарлысь да Россия лунъяс, карса мэр Иван Поздеев восьтіс паметниксӧ.
2015-ӧд воын паметникӧ вӧлі пуктӧма неыдыдж пӧв, кӧні гижӧма, мый монументсӧ сувтӧдӧма «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн водзмӧстчӧмӧн; "Ӧ" — тайӧ анбурын 18-ӧд шыпас, медводдзаысь коми кывъяс гижигӧн сійӧн вӧдитчӧма Г. Ф. Миллер XVIII-ӧд нэм шӧрын.
Мукӧдтор[вежны | Вежны кодировкаын]
2022-ӧд воын «Ӧ» шыпаслы памятник веськаліс россияса достопримечательносьтъяс лыдӧ; тайӧ дзик ӧти памятник Коми муысь, мый веськаліс кык сюрс лыда списокӧ, кодӧс дасьтӧма «Яндекс».[1]
Ӧшмӧсъяс[вежны | Вежны кодировкаын]
- Сивкова А. Алексей Рассыхаев предложил поставить памятник букве «Ö» // Республика, 2008 во, 56 (3730) №, рака тӧлысь 21 лун
- Артеев А. Александр Выборов готов высечь букву Ӧ из гранитной глыбы // Республика, 2010 во, 143 (4300) №, моз тӧлысь 6 лун
- Артеев А. Александр Выборов расставил точки над "О" // Республика, 2010 во, мозым тӧлысь 22 лун
- Артеев А. Пора расставить точки над "O"/ Памятнику коми букве опять ищут подходящее место // Республика, 2011 во, косму тӧлысь 8 лун, 71 (4468) №
- Сивкова А. Александр Выборов: «Монумент букве «ö» - не памятник, а символ» // Красное знамя, 2011 во, лӧддза-номъя тӧлысь 9 лун
- Олофинский В. В Сыктывкаре установлен памятник букве «ö»
- Рассыхаев Ӧльӧш. Установка буквы "Ö" - знаковое событие культурной жизни Коми